Hà đồ Lạc thư:

• Theo truyền thuyết xưa của Trung Quốc, trên sông Hoàng Hà đã từng xuất hiện con long mã trên mình có đồ (Ðường vẽ ngoằn nghoèo) gọi là Hà đồ và trên sông Lạc Thủy xuất hiện con thần qui, trên lưng có thư gọi là Lạc thư. Do đó mà người ta đặt ra bát quái và cửu chương.
  

Hà Hoa (Cửa bể): Cửa khẩu thôn Hải khẩu, xã Kỳ Hoa, huyện Kỳ Anh, Nghệ Tĩnh.

Hạ: Triều nhà Hạ (Trung Quốc) do Hạ Vũ dựng nên từ năm 2205 - 1789.

Hạ Cơ:

• Ðông Chu Liệt Quốc: Con gái Trịnh Mục công thời Xuân Thu, vợ Ngu Thúc, đại phu nước Trần. Hạ Cơ sinh được người con trai là Hạ Trung Thư. Hạ Cơ dung nhan rất xinh đẹp, lại có tính lẵng lơ. Ngu Thúc chết, Hạ Cơ thường có ngoại tình với Khổng Ninh, Nghi Hành Phủ và cả với Trần Linh Công (sau bị con Ngu Thúc là Hạ Trung Thư đâm chết). Nước Sở diệt nước Trần, vua Sở đem Hạ Cơ gã cho Liêu Doãn Tương Lão. Tương Lão chết, Hạ Cơ về lại nước Trịnh, sau đó Thân Công Vu Thần lấy Hạ Cơ đem về nước Tấn.
  

Hạ Sái: Xem Dương Thành, Hạ Sái.

Hạ Thần:

• Hạ Hầu Thắng là một danh nho đời Hán. ông thường nói: "Kẻ sĩ chỉ sợ không sáng nghĩa kinh, nếu sáng thì lấy áo xanh áo tía dễ dàng như lặt cỏ rác ở dưới đất vậy".
  

Hạ Vũ:

• Người có tài trị thủy và là ông vua sáng lập ra nhà Hạ. Thời vua Nghiêu, thân sinh ông là Cổn phụ trách việc chống lũ lụt không thành nên bị giết. Vũ kế nghiệp cha. 8 năm ròng rã lo việc nước, qua cửa nhà không dám ghé lại. Lũ lụt bị đẩy lùi, khắp nơi thông đường về tiến cống. Vũ được phong đất Hạ và sau được Thuấn nhường ngôi vua, dựng nên nghiệp nhà Hạ.
  

Hai mươi bốn thảo: Nhị thập tứ hiếu.

• Truyện 24 người con hiếu thời cổ ở Trung Quốc do Quách Cư Nghiệp biên soạn. Lý Vi Phức (1785 - 1849), người làng Vĩnh Thuận nay thuộc ngoại thành Hà Nội đã diễn ra quốc âm song tt lục bát với tên "Nhị thập tứ hiếu" (Lý Văn Phức đỗ cử nhân triều Gia Long - 1819).
  24 người ấy gồm: Ðại Thuấn, Hán Văn Ðế, Tăng sâm, Mẫn Tử Khiên, Trọng Do, Ðổng Vinh, Diễm tử, Giang Cách, Lục Tịch, Ðường Phu nhân, Ngô Mãnh,Vương Tường, Quách Cự, Dương Hương, Chu Thọ Xương, Dữ Kiềm Lâu, Lão Lai Tử, Thái Thuận, Hoàng Hương, Khương Thi, Vương Bao, Ðinh Lan, Mạnh Tông, Hoàng Sơn Cốc.
  

Hải Triều: Sông Luộc, chảy qua phía nam Hải Hưng, chảy vào tỉnh Thái Bình.

• Nơi đây, tướng nhà Trần là Trần Khắc Chân đã giết vua Chiêm là Chế Bồng Nga.
  

Hàm Ly Long: Nóichỗ nguy hiểm.

• Hà Thượng ông nhà nghèo, người con trai lặn xuống sông mò được một hạt châu đáng nghìn vàng, ông bảo: Ngọc Châu này tất là ở hàm con Long Ly. May mày gặp lúc nó ngũ chứ nếu nó thức thì đã chết với nó rồi, còn lấy đâu mà được ngọc nữa."
  

Hàm Sư tử:

• Chỉ tính hung hãn, ghen tuông của người đàn bà, cái oai dữ của người vợ cả.
  Truyền Ðăng Lục: Trần Tháo thường cùng Tô Thức luận bàn về bút pháp và về sự thành bại của cổ kim, rất thích đạo phật, đã từng ăn rau, ở chùa, không màng gì đến thế sự. Vợ Tháo là Liễu thị, tính hung hãn hay ghen. Mỗi lần Tháo mở tiệc mời khách, nếu có ca kỹ đến hát xướng mua vui thì Liễu thị ở nhà sau máu ghen nỗi lên, lấy gậy đánh sàn sạt vào tường, gầm thét om sòm, khách không chịu nỗi phải bỏ ra về. Tô Thức nhân đấy mới có thơ đùa TrầnTháo là:
  "Thùy tự long khâu cư sĩ hiền.
  Ðàm không thuyết hữu dạ bất miên.
  Hốt văn Hà đông sư tử hống
  Trụ trương lạc thủ tam mang nhiên. (Ai hiền như cư sĩ đất Long Khâu, bàn về thuyết không thuyết có của nhà phật đêm không ngũ, bổng nghe sư tử Hà Ðông rống lên, gậy chống rơi khỏi tay, lòng bàng hoàng quên phắt đi hết).
  Là dựa thơ Ðỗ Phủ: "Hà Ðông nữ nhi thân tích liễu." (Người con gái đất Hà Ðông họ Liễu).
  Tô Thức đã mượn chữ Hà Ðông để chỉ Liễu thị vợ Tháo, còn Sư tử hống là tiếng nhà Phật để nói uy nhiêm của phật tổ, nói giọng thuyết pháp của Phật âm thanh chấn động thế giới như sư tử gầm. Nay Trần Tháo thích đàm luận đạo Phật. Tô Thức bèn mượn tiếng nhà Phật để đùa, chỉ cái tính hung hãn hay ghen của Liễu thị.
  

Hàm Tử Quan: Cửa ải thuộc huyện Ðông An, nay là huyệnKhoái Châu, Hải Hưng.

Hán:

• Triều Hán ở Trung Quốc (từ 206 trước CN đến 220), gồm Tây Hán (Tiền Hán) và Ðông Hán (Hậu Hán).
  Từ 206 trước CN - 7 trước CN: Tây Hán.
  Từ 25 sau CN - 220 sau CN: Ðông Hán.
  

Hán Cao Tổ: Vua đầu tiên của triều Hán. Xem Rắn Hán.

Hán Giang:

• Sông Hán, chỉ dãy sao chi chít màu trắng sữa ở trên không, tức dãy Thiên Hà. Theo tưởng tượng của người xưa thì đó là dãy sông Ngăn cách Chức nữ và Ngưu Lang.
  Xem Ngưu lang, Chức nữ.
  

Hàn Dũ:

• Thông Chí: Hàn Dũ người đất Xương Lê đời Ðường, tự Thối Chi, mồ côi sớm, chăm học, tinh thông Lục kinh, Bách gia chư tử, đỗ Tiến sĩ làm chức Thị Lang bộ Lại. Thời vua Hiến Tông mê tín đạo Phật, thường cho rước xương Phật vào cung cấm, ông dâng sớ cực lực can ngăn, vì thế sau này ông bị đẩy ra làm quan thứ sử đất Triều Châu. ông là người có đạo đức, văn chương nỗi tiếng.
  Ðường - Liệt truyện: Hàn Dũ làm quan, được phong là Xương Lê Bá, có hai nàng hầu là Giáng Ðào và Liễu Chi. Khi Hàn đi vắng, Liễu Chi bỏ trốn, người nhà đuổi theo bắt về được, sau Hàn về chỉ yêu Giáng Ðào và ruồng bỏ Liễu Chi.
  

Hàn Hoành: Thi sĩ đời Ðường. Xem Liễu Chương Ðài.

Hàn Phi:

• Công tử nước Hàn, thích cái học hình danh, pháp thuật, gốc của học thuyết này là ở Hoàng Ðế, Lão tử. Hàn Phi thấy nước Hàn bị suy yếu, mấy lần viết thư lên can vua Hàn nhưng không được dùng, ông ghét những người trị nước không trau giồi làm cho pháp chế sáng rõ, mà muốn dùng cái thế của mình để chế ngự bầy tôi, không lo làm cho nước giàu binh mạnh bằng cách tìm người xứng đáng, dùng người hiền, trái lại dùng những bọn tham nhũng sâu mọt, đặt chúng ở địa vị cao hơn những người có công lao và thực tài. Khi vua Tần đánh Hàn, lúc đầu vua Hàn không dùng Hàn Phi, đến khi nguy cấp bèn sai Phi đi sứ sang Tần. Vua Tần nghe lời gièm nên đã giết Hàn Phi.
  

Hàn Sinh bị luộc:

• Hàn Sinh khuyên Hạng Vũ đóng đô ở Quang Trung. Vũ không nghe, ông tức giận nói văng mấy câu. Vũ nghe được, nỗi giận sai làm thịt bỏ vào nồi luộc.
  

Hàn Sơn:

• Tên ngôi chùa ở huyện Ngô, tỉnh Giang Tô, cách Phong Kiều 40 dặm về phía Tây. Tương truyền hai nhà sư đời Ðường là Hàn Sơn và Thập Ðắc Thường trụ trì tại đó nên đặt tên chùa là Hàn Sơn.
  Trương Kế: Cô Tô thành ngoại Hàn san tự.
  Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền. (Chùa Hàn Sơn ngoài thành Cô Tô, nữa đêm tiếng chuông vẳng vọng đến thuyền khách).
  Tứ thời khúc vịnh: Kình Hàn Sơn chuông ai sớm dóng.
  Khúc giải phiền trong bóng dài ngâm.

Hàn Tín :

• Tướng giỏi của Hán Cao Tổ. Tiêu Hà đã đánh giá Hàn Tín là bậc "Quốc sĩ vô song" (Kẻ sĩ tài giỏi có một không hai).
  Xem Phiếu Mẫu, Dục Thủy, Muông thỏ cung chim, Dựng cờ nước Hán.
  

Hàn thực: Tiết ăn đồ lạnh vì kiêng không đốt lữa để tưởng nhớ Giới Tử Thôi.

• Hậu Hán Thư: Giới Tử thôi suốt 19 năm giúp Tấn Văn Công mưu việc phục quốc. Việc thành, Tấn Văn Công về nước lên ngôi vua, ông giữ danh tiết không cùng bọn tầmthường chỉ lo về đường danh lợi nên quyết chí đi ở ẩn. Tấn Văn Công cho vời ông ra làm quan, ông không chịu, bỏ đi vào rừng sâu ở. Nhà vua không biết làm thế nào bèn đốt rừng để buộc Giới Tử Thôi phải ra, nhưng chí đã quyết nên ông vẫn ôm cây chịu chết. Tấn Văn Công thương tiếc ông mới đặt ra lệ "Hàn thực" đúng vào ngày Giới Tử Thôi chết cháy. Nhân dân cảm về tiết tháo của ông mà hàng năm ăn đồ nguội vào tiết Hàn thực.
  

Hang trống còn vời tiếng chân:

• Do chữ "Không cốc túc âm" (Hang trống có tiếng chân người đi) là nói điều may hiếm có, nỗi vui mừng tất nhiên của hạng người đồng điệu.
  Trang Tử: Phù đào hư không giả...
  Văn chân túc âm củng nhiên nhi hỉ hỹ. (Phàm người chạy trốn vào chổ trống không, nghe có tiếng chân người đi thì tất vui vậy).
  Thơ Hoàng Ðình Kiên: Biệt hậu ký thi năng ủy ngã.
  Tự đào không cốc thính nhân thanh. (Xa nhau thơ gửi đến an ủi được tôi, như trốn vào hang trống nghe có tiếng người).
  

Hạng Võ:

• Sử ký: Hạng Võ người đất Hạ Tương, tên Tịch, tự Vũ (Võ), thuở nhỏ đã có kỳ tài. Họ Hạng đời đời làm tướng quốc nước Sở, được phong ở đất Hạng nên lấy họ là Hạng. Lúc còn nhỏ, Tích học chữ, học chẳng nên bèn bỏ đi học kiếm thuật, cũng chẳng nên mới nói: "Biết chữ chỉ đủ viết tên họ mà thôi. Kiếm chỉ đánh lại một người, không bõ công học. Nên học cái đánh lại được vạn người." Chú là Hạng Lượng bèn dạy cho học binh pháp. Tịch mừng lắm.
  Tần Thủy Hoàng đi chơi Cối Kê, vượt qua chiết Qiang. Lương và Tịch cùng đi xem. Yịch nói: "Có thể cướp và thay thế hắn !"
  Thời Tần Nhị Thế, Tịch cùng chú là Hạng Lương dấy quân khởi nghĩa, tụ tập được 8.000 quân tinh nhuệ chống Tầ, giúp Sở. Sở Hoài Vương phong Tịch làm Thượng tướng quân. Hạng Vũ đem quân đánh tan quân Tần 9 trận. Thanh thế quân Sở át cả quân các nước chư hầu, tự xưbng là Tây Sở Bá Vương, chia đôi thiên hạ làm vương các chư hầu, cùng Hán Vương Lưu Bang tranh thiên hạ.
  Hán Vương cùng hẹn với Hàn Tín và Bành Việt hiệp sức đánh Sở Bá Vương. Bấy giờ Sở Bá Vương đóng quân trong thành Cai Hạ, binh ít, lương hết. Quân Hán và quân chư hầu bổ vây mấy vòng. Ðang đêm, Sở Bá Vương nghe quân Hán ở 4 mặt đều hát giọng Sở, kinh hoàng nói: "Hán đã lấy được Sở rồi chăng ? Sao mà người Sở đông thế ?"
  Sở Bá Vương bèn lên ngựa đang đêm phá vỡ vòng vây xông ra phía Nam, phi ngựa chạy cùng 800 tráng sĩ khác. Ðến khi sa vào trong đầm lầy, quân Hán đuổi lịp. Sở Bá Vương bèn đem quân đi về hướng đông, đến Ðông thành, bấy giờ chỉ còn 28 kỵ binh, mấy ngàn kỵ binh Hán đuổi theo. Sở Bá Vương muốn vượt sông ô Giang. Người Ðình trưởng ô Giang cắm thuyền đợi bảo Sở Bá Vương: "Giang đông tuy nhỏ, đất vài ngàn dặm, dân vài mươi vạn, cũng đủ làm vương, xin đại vương mau mau vượt sông." Sở Bá Vương cười mà rằng: "Trời hại ta, ta vượt qua sông làm gì. Vã chăng Tịch này cùng 8.000 con em Giang Ðông vượt Trường Giang đi về hướng Tây, nay không còn lấy một người trở về. Dù cho các bậc cha anh ở Giang Ðông thương ta cho ta làm vương, ta cũng không còn mặt mũi nào mà thấy họ nữa. Dù họ không nói, Tịch này há chẳng thẹn trong lòng hay sao ?". Bèn bảo đình trưởng: Ta biết ông là bậc trưởng giả, ta cưỡi con ngựa này đi đến đâu cũng vô địch, thường một ngày đi ngàn dặm, ta không nở giết, cin biếu ông." Sở Bá Vương xuống ngựa đi bộ, cầm khí giới ngắn để tiếp chiến. Một mình Tịch giết mấy trăm quân, thân bị hơn 10 vết thương, quay lại thấy kỵ binh của Hán là Lữ Mã Ðông bèn nói: "ông có phải là cố nhân của ta đó không ? ta nghe nói Hán mua đầu ta ngàn vàng, phong ấp vạn hộ. Ta làm ơn cho ngà ngươi đây." Rồi Hạng vương tự đâm cổ chết. (Theo Hạng Vũ bản kỹ).
  Hạng Võ mình cao 8 tthưóc, có sức mạnh cất nỗi các vạc (Trước miếu vua Hạ Vũ có cái vạc nặng chỉ mình Tịch nhấc nỗi), tài năng chí khí hơn người.
  Xem Lửa Tần tro Hạng, Lửa đốt A Phòng. Vân Tiên: Có người họ Hớn tên Minh.
  Sức đương Hạng Võ, mạnh kình Trương Phi.

Hạnh Ngươn (Hạnh Nguyên):

• Tên nhân vật trong Nhị độ Mai, Hạnh nguyên là con gái của Trần Ðông Sơ, đính hôn với con trai Mai Bá Cao là Mai Lương Ngọc. Bá Cao làm quan cương trực bị bọn quyền thần Lư Kỷ, Hoàng Trung hãm hại vào tội chết và truy nã gia đình ông. Hai mẹ con Mai Lương Ngọc trốn thoát, còn Hạnh Nguyên bị chúng bắt đi cống Hồ. Khi đến đất Hồ, nàng nhảy xuống hồ Trì Linh tự tử nhưng nhờ có người cứu vớt đưa về Trung Quốc, sau được sum họp với Lương Ngọc.
  Vân Tiên: Hạnh ngươn xưa cũng chẳng yên.
  Bởi chưng Lư Kỷ cựu hiền còn ghi.
• Về mục lục H

Hằng Nga:

• Hoài Nam tử: Hằng Nga là vợ Hậu Nghệ. Hậu Nghệ xin được thuốc trường sinh ở Tây Vương Mẫu, chưa kịp uống thì Hằng Nga lấy trộm uống hết rồi được thành tiên thoát lên cung trăng.
  Thơ Lý Nghĩa Sơn (Ðường):
  Hằng Nga ứng hối thâu linh dược.
  Bích hải thanh thiên dạ dạ tâm. (Hằng Nga hối trót ăn linh dược, Tẻ lạnh trời cao đêm lại đêm).
  

Hầm Nhu: Hầm chôn các nhà nho.

• Sử ký: Vua Tần hung bạo, thích việc hình phạt chém giết để ra uy, không dùng đức nhân nghĩa. Tần Thủy Hoàng sợ thiên hạ chống lại, mới thu tất cả binh khí trong thiên hạ đem về Hàm Dương, đúc làm chuông, giá chuông... đặt ở trong cung. Tần lại cho thu các sách trong thiên hạ đem đốt đi (phần thư), sai triệu tập các nhà Nho ở Hàm Dương gần 500 người rồi chôn sống (Khanh nho), báo cho thiên hạ biết, làm điều răn cho kẻ sĩ hay nghị luận việc nước.
  Xem Lữa Tần tro Hạng.
  

Hầu xanh: Từ chữ "Thanh nô"

• Là một thứ gối dựa làm bằng trúc xanh, mù hạ đặt lên giường để gác chân tay cho mát.
  

Hậu tắc:

• Là bề tôi giỏi, có công thờ vua Nghiêu Thuấn và là thủy tổ nhà Chu. Hậu Tắc tên là Khí, mẹ là Khương Nguyên, nguyên phi Ðế Hiệu. Khương Nguyên ra chốn đồng nội thấy vết chân người to lớn, lòng thấy vui nên dẫm vào. Bà tự nhiên thấy trong người bồn chồn và có thai sinh ra Hậu Tắc. thuở nhỏ, Khí thích chơi trò trồng cây, cây trồng bao giờ cũng rất tốt, khi đã đến tuổi thành nhân, Khí thích việc cày bừa làm ruộng, mùa nào trồng thứ ấy, các giống ngũ cốc đều xanh tươi. Dân chúng học làm theo. Vua Nghiêu biết việc bèn cho đón về giữ chức Tắc quan (quan coi việc nông) có công dạy dân, phong cho đất Ðài, hiệu là Hậu Tắc. Con cháu đời đời giữ chức quan ấy.
  

Hậu xa đón người hiền

• Chu Văn Vương nhà Chu đi săn gặp Lã Vọng, mời lên xe sau chở về, tôn làm bậc thầy. Lã Vọng bày ra đồ Bát trận rồi đánh được nhà ân ở đồng Mục dã.
  Xem Khương Tử Nha.
  

Hẹn người tới cửa vườn dâu: Từ điển Trên bộc trong dâu.

Heo may: Dịch thoát chữ "Lý Phong" , nghĩa là "Gió cá chép".

• Theo truyền thuyết, vào mùa thu, cá chép theo nước sông về hội ở Vũ Môn để chuẩn bị hóa thành rồng. Gió vào mùa này gọi là "Gió cá chép" Ca dao: Tháng tư cá đi ăn thề.
  Tháng 8 cá về hội ở Vũ môn.

Hi Di Tiên sinh: Hiệu của Trần Ðoàn. Xem ông Ðoàn trốn khách.

Hiên kỳ:

• Tức Hoàng Ðế và Kỳ Bá. Hoàng Ðế sinh ở gò Hiên Viên, bấy giờ Xuy Vu bạo ngược, kiêm tính chư hầu. Hoàng Ðế đánh nhau với Rắn ở đồng Trác Lộc, giết Xuy Vu, chư hầu tôn Hoàng đế làm thiên tử. Theo truyền thuyết, Hoàng Ðế định phép Lục thư, chế ra trận pháp, đặt phép đo lường, cùng Kỳ Bá là học trò soạn sách "Nội kinh", đặt khoa chế thuốc và chữa bệnh.
  

Hiếu hạnh đầu tứ khoa:

• Luận ngữ: Tử viết: "Tùng ngã ư trần Thái giã, giai bất cập môn giã. Ðức hạnh: Nhan Uyên, Mẫn tử Khiên, Nhiễm Bá Ngưu, Trọng Cung. Ngôn ngữ: Tề Ngã, Tử Cống. Chánh sự: Nhiễm Hữu, Quý Lộ. Văn học: Tử Du, Tử Há" (Khổng Tử nói rằng: Những người đi theo ta qua nước Trầm, nước Thái hiện nay đều không có ở cửa ta nữa. Về khoa đức hạnh có: Nhan Uyên, Mẫn tử Khiên, Nhiễm Bá Ngưu, Trọng Cung. Về khoa ngôn ngữ có: Tề Ngã, Tử Cống. Về khoa chính sự có: Nhiễm Hữu, Quý Lộ. Về khoa Văn học có: Tử Du, Tử Há )
  Câu trên ý nói người toàn vẹn.
  

Hình Hươu:

• Sử ký : Triệu Cao muốn làm phản nhưng sợ các quan không nghe nên trước tiên phải thử. Y dâng Nhị Thế (Vua Tần) một con hươu mà bảo đó là con ngựa, Nhị Thế cười nói: "Thừa tướng lầm đấy chứ, sao gọi con hươu là con ngựa ?" Nhị Thế hỏi các quan xung quanh. Mọi người sợ phải im lặng. Có người nói là ngựa để vừa lòng Triệu Cao, cũng có người nói là hươu. Nhân đấy, Cao để ý những người nào nói là hươu để dùng pháp luật trị tội.
  

Họ Ðào vận bịch:

• Thông chí: Ðào Khản người đất Thẩm Dương đổi ra ở đất Tân Dương đời Tấn, tự Sỹ Hành, nhà nghèo mồ côi cha từ thuở bé, có chí học tập, đỗ làm quan đến chức đô đốc đại tướng quân. ông ở trong quân 40 năm, nỗi tiếng đức độ . Khi ở Quảng Châu, mỗi lần rỗi việc quân, từ sáng sớm ông hì hục chuyển 00 viên gạch từ nhà ra sân, lại chuyển vào nhà. Người ta hỏi ông tại sao phải làm như vậy, ông cười nói: "Tôi đương lúc còn phải đem hết sức ra làm việc cho dân, để mình nhàn rỗi sợ không kham nỗi việc nên phải làm như vậy để tự khích lệ chí mình lo siêng năng hết sức đó thôi." ông rất quý thì giờ, quý từng giây từng phút.
  

Họ Ðào Tể tướng Sơn Trung:

• Ðào Hoằng Cảnh ngươì đời Lương được gọi là Sơn Trung tể tướng (Tể tướng ở trong núi).
  Thông Chí: Ðào Hoằng Cảnh, người đất Mạt Lăng đời Lương, tự Thông Minh, có chí tu đạo thần tiên, đọc sách hơn vạn quyển, bỏ quan đi ở ẩn núi Câu Dung, hiệu là Hoa Dương ẩn cư, Hoa Dương chân nhân. ông ham mê việc trước thuật. Ðời Lương Vũ Ðế, việc nước gặp gì khó khăn trọng đại nhà vua đều cho sứ đến hỏi ý kiến ông. Thời bấy giờ người ta gọi ông là "Sơn trung Tể tướng"
  

Họ Ðặng chết đói:

• Hán Văn Ðế yêu quý người bầy tôi là Ðặng Thông, thấy thầy tướng bảo Thông sẽ phải chết đói bèn cho cả núi Thục, cho được phép đúc tiền mà tiêu, sẽ không lo chết đói nữa. Nhưng Văn Ðế mất, Cảnh Ðế lên làm vua, ghét Thông, tịch thu cả gia sản, Thông phải đi ở nhờ và quả nhiên chết đói.
  

Họ Vương dạy học Phần Hà:

• Vương Thông người đất Long Môn đời Tùy, tự Trọng Yên, thuở bé đã có chí học tập, khi lớn lên đến Trường An dâng vua "Thái Bình thập nhị sách". Biết mưu chước không được dùng, ông lui về đất Phần Hà mở trường dạy học, học trò đến thụ nghiệp đông có đến hàng nghìn người. Về sau, nhà vua nhiều lần vời ông ra làm quan, ông đều từ chối. Trước tác của ông có "Trung thuyết", "Lệ luận", "Tục thư", "Tục thi", "Nguyên kinh", "Tản dịch"...
  

Hoa biểu hồ ly:

• Sách Tiễn Ðăng: Ðời Tấn Huệ đế, mả vua Chiêu Vương có con hồ ly già và cây cột trụ (hoa biểu) đều thành yêu tinh. Con Hồ ly muốn hóa thành người học trò đến thăm nhà Bác vật Trương Hoa nghe Trương Hoa giảng sách, nhân hỏi cây Hoa biểu, Hoa biểu nói: "ông Trương là người trí độ khó che mắt được, đừng đi mà bị nhục, chẳng những hại anh mà còn lụy cả đến tôi nữa.". Hồ không nghe bèn hóa mình đến yết Trương Hoa bàn luận văn chương sử sách, thông hiểu suốt hết. Trương Hoa phải chịu và than rằng: "Thiên hạ đâu lại có người tuổi trẻ thông minh như thế, nếu không phải ma quỷ tất là Hồ ly", bèn sai người đề phòng rất nghiêm ngặt, sau quan lệnh Phong Thành là Lôi Hoán xui Hoa thử huýt chó săn cho cắn xem sao, nhưng gã kia vẫn không sợ hãi gì cả. Hoa giận nói: "Nó đích thực là yêu rồi, bây giờ chỉ kiếm được cây khô nghìn năm mà soi thì hình nó sẽ hiện ra." Hoán nói:Cây nghìn năm lấy đâu ra được, người ta vẫn nói cây Hoa Biểu ở trước mồ Chiêu Vương đã trãi nghìn năm nên thử dùng xem sao...". Bèn sai ngã cây ấy đốt soi, gã kia liền hóa thành con Hồ, nhân sai đem mổ giết.
  

Hoa Cái: Tên một cửa bể thuộc tỉnh Nghệ An xưa.

Hoa Dương ẩn cư: Hiệu của Ðào Hoằng Cảnh. Xem Họ Ðào tể tướng Sơn Trung.

Hoa Ðàm đuốc tuệ:

• Hoa đàm: Hoa Ưu Ðàm. Theo kinh Pháp Hoa, hoa Ưu Ðàm cứ 300 năm thì nở một lần mà mỗi lần nở là có Phật xuất thế.
  Hoa Ưu Ðàm (Tục gọi Hoa Sung), hoa đực và cái khác nhau ẩn trong cuống hoa nên người ta cứ tưởng loại hoa này chỉ có quả chứ không có hoa.
  Ðuốc Tuệ: Do chữ "Tuệ Hóa" là ngọn lữa trí tuệ. Kinh Hoa Nghiêm nói: "trí tuệ hỏa linh chúng sinh ly chướng ngại khổ" (Lữa trí tuệ làm cho chúng sinh dứt bỏ được cái khổ vì che chắn, ngăn cản).
  Hoa đàm đuốc tuệ là chỉ chung việc tu hành theo đạo Phật
  

Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông:

• Bản sự thi: Thôi Hộ đời Ðường nhân tiết thanh minh một mình đi chơi về phía nam đô thành, thấy một ấp trại chung quanh đầy hoa đào. Thôi Hộ gõ cửa xin nước uống, một người con gái mở cổng, hỏi tên họ rồi bưng nước đến, người con gái sắc đẹp đậm đà, duyên dáng, tình ý, , dịu dàng kín đáo. Năm sau, cũng vào tiết Thanh minh, Thôi Hộ lại đến tìm người cũ thì cửa đóng then cài, nhân đó mới đề lên cánh cửa bên trái một bài thơ.
  Khứ niên kim nhật thử môn trung.
  Nhân diện đào hoa tương ánh hồng.
  Nhân diện bất tri hà xứ khứ.
  Ðào hoa y cựu tiếu đông phong. (Năm ngoái, hôm nay tại cổng này, mặt người và hoa đào màu hồng ánh lẫn nhau. (nay) mặt người không biết đi ở chốn nào (chỉ còn) hoa đào vẫn cười với gió đông như cũ).
  Người con gái xem thơ, nhớ thương rồi ốm chết. Chợt thôi Hộ đến, nghe tiếng khóc bèn chạy vào ôm thây mà khóc. Người con gái bỗng hồi tỉnh rồi sống lại. ông bố bèn đem cô gái gã cho Thôi Hộ. (Tình sử).
  Cũng từ điển này, người ta thường ví mặt người con gái đẹp với hoa đào.
  

(Câu) Hoa đường:

• Ðời Ðường, Thôi Hộ làm chức Ngự sử Phân ty ở Lạc Dương đến dự tiệc ở nhà vị đại thần là Lý Nguyên. Nhà Lý có nhiều danh kỹ hầu tiệc. Rượu say mới hỏi Lý: "Nghe nói nhà ngài có ả danh kỷ là Tử Vân, chẳng hay là người nào vậy ?" Lý trỏ cho biết. ông mới nhìn một lúc rồi nói: "Lời đồn không ngoa, ngài cho tôi quách." Bọn ca kỹ đều ngoảnh lại nhìn rồi phá lên cười. Nhân đấy mới làm bài thơ có câu đầu là:" Hoa Ðường Kim nhật ỷ nguyên khai".
  

Hoa Hâm: Bạn Quản Ninh. Xem Quản Ninh.

Hoa Thược đỏ trước nhà ngọc trắng:

• Nguyên văn: Bạch ngọc, đường tiền chi hồng dược.
  Là lấy ý từ câu: "Hồng dược đương giai phiên thương đài y xế thượng" (Hoa Thược dược đỏ múa giữ thềm, rêu xanh phủ trên bậc" của Tạ Huyền Huy trong bài "Trực trung thư sách thi."
  Nhà ngọc trắng: chỉ nơi cao quý, ở đây chỉ tòa Trung thư. Xem Hoa Tử vi trên ao Phượng Hoàng.
  

Hoa Tử vi trên ao Phượng Hoàng: Nguyên văn: Phượng hoàng trì thượng chi tử vi.

• Ðời Ðường, tòa Trung thư ở trong cung cấm gần chổ vua, bên tòa có ao nên người ta gọi tòa Trung thư là ao phượng Hoàng (ý nói địa vị cao quý). Lại vì trong tòa trồng hoa Tử vi nên còn gọi là Tòa Tử vi.
  

Hoa Trời bay xuống:

• Dư địa kỷ thắng: Thời Lương Vũ Ðế, có vị pháp sư là Vân Quang ngồi giảng kinh trên núi Tụ Bảo Sơn ở huyện Giang Ninh tỉnh Giang Tô. Vị sư giảng kinh mà cảm đến trời nên có mưa hoa bay xuống. Núi này vì thế còn có tên Vũ Hoa đài, có nhiều đá hoa ngũ sắc.
  Pháp Hoa kinh: Thích Tôn đang giảng kinh pháp hoa thì trời mưa xuống 4 giống hoa gọi là "Vũ hoa thị" (Ðiềm lành mưa hoa). Ðó là điềm lành thứ 3 trong 6 điềm lành của kinh Pháp Hoa.
  Quan âm thị kính: Mưa hoa rãi khắp bên mình.
  Nhấp nhô đá cũng xếp quanh gật đầu.

Hóa nhi:

• Từ dùng gọi tạo hóa với ý cuồng phóng, trách móc tạo hóa như đứa trẻ hay đặt bày cho người đời lắm chuyện oái oăm, bất thường như trò trẻ con, là do chữ "Tạo hóa tiểu nhi" trong tiếng Hán.
  Ðường thư: Ðỗ Thẩm Ngôn bệnh nặng, Tống Chí Vấn đến thăm hỏi. Họ Ðỗ nói: "Thậm vi tạo hóa tiểu nhi sở khổ" (Thật bị trẻ tạo hóa làm đến khổ).
  

Họa Sơn:

• Một trong 5 ngọn núi lớn (ngũ nhạc) ở huyện Hoa âm, Thiểm Tây (Trung Quốc), còn gọi là Tây Nhạc hoặc Thái Họa.
  

Hóa vượn bạc, sâu cát:

• Vua Mục Vương nhà Chu đi đánh phương Nam, có một đội quân đều biến hóa. Quân tử thì hóa làm vượn bạc, tiểu nhân thì hóa làm sâu cát. (Loại Tụ).
  

Hoàng Cân: Khăn vàng

• Cuối đời Ðông Hán suy vi, Trương Giốc ở Cư Lộc dùng phù phép bùa chú cầm đầu hàng vạn người đội khăn vàng nỗi lên chống triều đình.
  

Hoàng Hoa:

• Nguyên văn: "Hoàng Hoàng giả hoa" (Những bông hoa rực rỡ khắp nơi), là tên một bài thơ trong kinh thi nói việc vua tiễn biệt dặn dò sứ giả, có đoạn "Hoàng hoàng giã hoa, vu bì nguyên thấp, sằn sằn chinh phu, nỗi hoài my sập" (Những bông hoa rực rỡ khắp nơi, trên đồng cao, đồng thấp trũng. Kẻ chinh phu tùy tùng đông đúc, lo lắng không làm tròn mệnh vua).
  Thơ Trần Trùng Quang: Mấy vần thơ cũ gợi hoàng hoa.
  Trịnh trọng rày nhân giảng khúc ca.

Hoàng Lương mộng: Giấc kê vàng, gíấc mộng chưa chín nồi kê.

• Chẩm trung kỳ: Lư sinh trọ ở Hàm Ðan, gặp đạo sĩ Lã ông. Lư sinh than vãn về cảnh khốn cùng của mình. Lã ông bèn lấytrong bọc ra cái gối trao cho Lư sinh rồi bảo: "Gối đầu lên đây mà ngũ anh sẽ được vinh hiển như ý muốn ngay." Bấy giờ, chủ quán đang nấu một nồi kê,. Lư sinh kê gối nằm ngũ, mộng lấy được con gái họ Thôi đẹp lại giàu, thi đỗ Tiến sĩ, làm quan đến chức Tiết độ sứ, đại phá quân giặc rồi được phong làm tể tướng trong 10 năm, con trai 5 người đều làm quan, cháu hơn 10 đứa lấy vợ gã chồng đều là chỗ vọng tộc trong thiên hạ... Chợt khi tỉnh dậy, nồi kê vẫn chưa chín. Lư sinh bàng hoàng tự hỏi: "Há việc đó là chuyện mộng ư ?" Lã ông mới nói: "Việc đời thì cũng như mộng vậy thôi."
  Kiều Hoàng lương chợt tỉnh hồn mai.
  Cửa nhà đâu mất, lâu đài nào đây ?"

Hoàng Sào:

• Lãnh tụ nông dân khởi nghĩa, người đất Tào Châu. Ðời Ðường Hy Tông, ông đem quân đánh chiếm Hà Nam, Giang Nam... lấy Lạc dương, vây hãm kinh đô Trường An. Vua Ðường phải chạy vào đất Thục. Hoàng Sào tung hoành trong 10 năm trời. Sau bị Lý Khắc Dung, Tiết độ sứ trấn Ðại Ðồng đem quân về đánh bại. Hoàng Sào tự vẫn (Có sách nói rằng ông bị thủ hạ ám hại).
  

Hoắc khứ bệnh: Danh tướng đời Hán.

Hoằng Cảnh: Ðào Hoằng Cảnh. Xem Họ Ðào Tể tướng Sơn Trung.

Học đầy 5 xe: Nói tài học rộng, đọc nhiều sách.

• Trang Tử: "Huệ Thi đa phương, kỳ thư ngũ xa" (Huệ Thi nhiều phương, sách đầy 5 xe).
  Thơ Tô Thức: Ngũ xa thư di lưu nhi độc.
  Nhị khoảnh điền ưng vị học mưu. (5 xe sách để lại cho trẻ học, 2 khoảnh ruộng phải lo việc học).
  

Hổ Ðầu Tướng Quân:

• Cố Khải Chi làm chức Hổ Ðầu tướng quân đời vua Tấn An Ðế gọi là Cố Hổ Ðầu. Mỗi khi Cố ăn mía ăn từ trên ngọn xuống đến gốc. Người ta hỏi thì nói: "ăn như thế thì mỗi lúc mới đi đến hết chốn thú vị"
  

Hổ Họ Thôi:

• Hương Ðài: Thôi Thao đi đến quán Hiếu Nghĩa, thấy một người đàn bà gối đầu vào cái da hổ mà ngũ. Thao kéo lấy da hổ vất xuống giếng, người đàn bà sực tỉnh dậy thấy mất da không biến được. Thao bèn lấy làm vợ. Sau 3 năm, nàng hỏi da hổ để đâu. Thao bảo ở dưới giếng. Nàng vốt lên khoát vào người và hóa thành con hổ gầm thét mà đi mất.
  

Hồ Công: Xem Ngày tháng trong bầu.

Hồ Công động:

• Tên một ngôi động đẹp ở núi Xuân Ðài, phía tây huyện Vĩnh Lộc - Thanh Hóa. Cửa động có 2 tượng đá, tương truyền là tượng 2 người tên là Hồ Công và Phí Trường Phòng.
  

Hồ Dương mơ Tống công:

• Công chúa Hồ Dương phải lòng Tống Hoằng, công chúa là chị Hán Quang Vũ, được phong ấp ở Hồ Dương nên gọi là hồ Dương công chúa. (Hồ Dương nay thuộc Hồ Nam).
  Xem Tao Khang.
  

Hồ điệp mộng: Giấc mơ hóa bướm.

• Trang sinh (Trang Chu) người thời Chiến quốc.
  Trang Tử: "Xưa kia Trang chu chiêm bao thấy mình hóa thành bướm. Tự thấy thích chí chăng, chẳng biết đến Chu nữa.Toắt thức dậy thì là Chu. Không biết Chu chiêm bao thấy bướm hay bướm chiêm bao thành Chu chăng..."
  

Hồ linh: Bầu thiêng.

• Xem Phí Trường Phòng, Ngày tháng trong bầu.
  

Hồ Việt nhất gia:

• Hồ: Chỉ chung các dân tộc ngoài biên giới, phía Bắc Trung Quốc thời xưa, tức chỉ Bắc Ðịch, nay gọi là Hung Nô (Theo lời chú của Trịnh Tư Nông trong "Khản Công ký")
  Việt: Chỉ chung các chủng tộc phương Nam (Bách Việt) hay tên Việt cuối thời Xuân Thu. Câu Tiễn Việt Vương diệt Ngô kiêm tính cả đất đai gồm 2 tỉnh Giang Tô và Triết Giang cho đến miền nam Sơn Ðông.
  Hồ Việt Nhất gia ý nói người xa hóa gần, tình sơ thành thân như 2 nước Hồ và Việt cách xa nhau mà sum họp một nhà.
  Vân Tiên:
  Chữ rằng Hồ Việt nhất gia. Phạm Tãi Ngọc Hoa:
  Ngỡ là phận ấm duyên ưa.
  Ai ngờ kẻ Việt người Hồ Bắc Nam.
  

Hối Khanh:

• Hoàng Hối Khanh, đỗ Thái học sinh đời Trần Ðế Nghĩa, cuối nhà Hồ làm đến chức Thị lang.
  

Hội gió mây: Xem Hội Long Vân.

Hội long vân: Long vân hội, hội rồng mây, chỉ việc gặp thời cơ tốt.

• Kinh dịch: "Vân tùng long, phong tùng hổ" (Mây theo rồng, gió theo hổ), là nói những vật cùng chí loại thường cảm ứng mà tìm đến với nhau.
  Còn dùng chỉ sự thi đậu.
  Nguyễn Công Trứ:
  Duyên ngư thủy long vân hội còn đó.
  Miếng đỉnh chung cho biết mùi đời.
  Gia Huấn ca:
  Bấy lâu những đợi Long vân.
  Ðào tơ liễu yếu gởi thân anh hùng
  

Hồn mai:

• Long thành lục: Triệu sự Hùng đời Tùy, qua chơi núi La Phủ, trời chiều sắp tàn thấy trong rừng có một cái quán rượu, Hùng liền ghé vào thấy có một người con gái đẹp trang điểm thanh nhã, bận đồ trắng ra tiếp. Hai người cùng nói chuyện uống rượu, hương thơm như phả nhẹ vào người... Sự Hùng say ngũ thiếp đi, lúc tỉnh dậy thấy mình nằm dưới gốc cây mai đang độ nở hoa, lòng bùi ngùi mới nhận ra rằng việc vào quán uống rượu với người đẹp chỉ là một giấc mộng.
  Hồn mai chỉ hồn người đẹp trong cơn mê. (Thượng hữu lục).
  

Hồng Dương:

• Ðời Hán Thanh Ðế, Hồng Dương hầu Vương Lập chiếm đất mở rộng hàng mấy trăm khoảnh để đem bán lấy tiền rất đắt. Việc phát giác ra phải truất.
  

Hồng Phất: Cái phất trần đỏ. Xem Lý Tĩnh.

Hốt họ Ðoàn:

• Tục thông chí: Ðoàn Tú Thực người đất Khiên Dương đời Ðường, tự Thành Công. Thuở nhỏ đã nổi tiếng là người chí hiếu, ông đỗ khoa Minh Kinh rồi tòng quân làm tiết độ sứ, lấy ân tín mà đãi 3 quân, được quân sĩ mến phục. Ðầu năm Kiến Trung (Niên hiệu Ðường Ðức tông), ông giữ chức Tư nông khanh. Bấy giờ Diêu Lệnh Ngôn kéo quân vào kinh cùng Chu thứ mưu cướp ngôi nhà Ðường. Chu thứ biết ông là người có danh vọng bèn bảo ông ra ngoài thành đón Diêu Lệnh Ngôn, ông giã vờ bằng lòng nhưng kỳ thực ông đang tính chuyện giết bọn phản nghịch. Một hôm, Chu Thứ triệu Tú Thực đến bàn việc có cả Nguyên Hựu, Lý Tử Bình cùng dự. Tú Thực bận nhung phục đang nói chuyện với Hưu. Khi Chu thứ nói đến chuyện tiếm vị, ông đứng phắt ngay dậy, cướp lấy cái hốt ngà của Hưu đang cầm chạy đến nhổ nước bọt vào mặt Chu Thứ mà mắng rằng: "Ðồ cuồng tặc đáng phanh thây muôn đoạn. Tao lẽ nào lại tha cho mày làm phản." Nói đoạn ông cầm hốt đánh vào đầu Chi Thứ. Thứ đưa tay đỡ, hốt đánh trúng vào trán máu chảy đầy mặt, ông bị chúng giết chết.
  

Hơi chính:

• Do chữ "Chính khí" là chí khí của người ngay thẳng cương trực, cái khí chất lớn lao mạnh mẽ của trời đất phú cho con người.
  Văn Thiên Tường đời Tống có bài "Chính khí ca" ca ngợi những người trung nghĩa lẫm liệt thời xưa, đều giữ toàn được cái chính khí của trời đất phú cho.
  ở Việt Nam, sau khi thành Hà Nội thất thủ, Nguyễừn Văn Giai cũng mượn ý làm thành bài "Hà Thành chính khí ca" biểu dương khen ngợi việc Hoàng Dieệu tuẫn tiết. Bài "Chính khí ca" trước kia đã đuược cụ Phan Bội Châu dịch để cổ vũ lòng yêu nước, nhưng người đầu tiên truyền bá tư tưởng "Chính khí ca" là Nguyễừn Ðình Chiểu. (Chú Nguyễừn Ðình Chiểu toàn tập, Tập II, trang 363)
  

Hơi đồng: Do chữ "Ðồng xú", hơi tiền đồng, ý nói tiền bạc.

• Hậu Hán thư: Thôi Thực là người có danh tiếng ở đất Bắc Châu, từng giữ chức Quận Thú. Về sau, nhờ mẹ đem 5 vạn quan tiền lót quan trên mà được thăng chức Tư Ðồ. Thực nhân đấy mà hỏi con là Quân rằng: "Ta được vào hàng tam công, dư luận bàn tán như thế nào ?" Quân đáp: "Luận giả tiềm kỳ đồng xú" (Người ta bàn luận nhờ có hơi đồng mà được).
  

Hợp phố Châu về: Từ chữ "Châu hoàn Hợp phố".Nói vật đã mất nay trở về chủ cũ.

• Hậu Hán Thư: Quận Hợp Phố có nhiều ngọc quý, dân mò lấy ngọc đem đổi lấy lương thực. Thời trước, bọn quận thú ở đây tham ô quá lắm, bắt dân đi mò ngọc đem về cho chúng không biết bao nhiêu mà kể. Ngọc quý lần hồi đi hết. Vì thế dân không có gì đổi lấy cái ăn. Khi Mạnh Thường đến làm Thái thú bãi bỏ những tệ cũ lo mưu lợi cho dân nên chỉ chưa đầy một năm sau, ngọc bỏ đi này tìm về lại Hợp Phố, dân trở về nghề cũ.
  

Huệ Khả:

• Ngày mồng 9/12, Huệ Khả đến hỏi đạo Bồ Ðề Ðạt Ma, đứng suốt ngày trong cơn mưa tuyết. Huệ Khả chặt tay, Bồ Ðề Ðạt Ma quay lại bảo: "Ðừng đi tìm cái chân lý này ở chổ khác"
  

Huệ Viễn: Xem Bạch Liên Hoa

Huyên đường:

• Nhà Huyên, chỉ người mẹ. Là lấy ý từ chữ sách Kinh thi: An đắc huyên thảo, ngôn thụ chi bôi" (Sao được cỏ huyên, trồng nó ở chái nhà phía Bắc).
  Lời chú họ Trịnh nói: "Cỏ Huyên làm cho người ta quên được điều lo buồn. Bối là chái nhà phía Bắc, nơi đàn bà con gái ở."
  Thơ Diệp Mông Ðắc (Tống): "Bạch phát huyên đường thượng" (Tóc bạc trên nhà huyên, ý nói mẹ già tóc đã bạc.
  Huyên chính là cây Hemerocallis Flava, thuộc giống Bách hợp, mùa hạ nở hoa màu vàng, hoa và lá non dùng làm rau ăn gọi là Kim châm.
  

Huyền Hồ tiênsinh:

• Tên gọi người bán thuốc có cái bầu, nhảy vào trong bầu ở. Xem Phí Trường Phòng.
  

Hư tả: Ðể trống chỗ ngồi phía trái.

• Sử ký: Công tử nước Ngụy là Tín Lăng Quân đem xe đi đón người hiền sĩ tên là Hầu Doanh, mình ngồi phía hữu, để trống bên tả chờ Hầu Doanh ngồi. Theo lễ nghi, được chỗ ngồi bên tả là chỗ ngồi trên.
  ý nói thiết tha mong được người giúp việc.
  

Hứa Chữ:

• Người nước Ngụy thời Tam Quốc, tự Trọng Khang, là một tướng có sức dũng mãnh đã từng theo Tào Tháo trên khắp các trường nhung và đã từng cứu sống Tào Tháo nhiều lần.
  

Hứa Do:

• Người đời Thượng cổ ở Hòa Lý, đất Dương Thành, ẩn trong chằm Bái Trạch. Vua Nghiêu nghe tiếng người giỏi bèn nhường thiên hạ cho. ông từ chối lui về ở ẩn tại núi Trung Nhạc phía Nam sông Dĩnh Thủy dưới chân núi Cơ Sơn. Sau vua Nghiêu lại tìm đến cố vời Hứa Do ra làm quan trường cả 9 châu. Hứa Do không muốn nghe bèn ra bờ sông Dĩnh Thủy rửa tai. Bấy giờ, Sào Phủ đang dắt trâu xuống bờ sông thấy thế hỏi: "Vì cớ gì mà bác phải rửa tai như vậy ?" Hứa Do thuật chuyện, Sào Phủ liền gò cổ trâu lại mà nói rằng: "Ta toan cho trâu uống nước đây, e lại bẩn cả miệng trâu" Nói đoạn họ Sào dắt trâu lên quãng sông trên cho trâu uống nước. Hứa Do ẩn ở Cơ Sơn, chết chôn ở đấy, Vua Nghiêu đến tận mộ phong ông làm công thần núi Cơ Sơn và sau gọi núi là Hứa Do Sơn. (Cao sĩ truyện, Sử ký).
  Thơ Nguyễn Vũ - Tam Quốc, Ngụy:
  Nhan Hồi lạc hậu hạng.
  Hứa Do an tiện bần (Nhan Hồi vui nơi ngõ hẻm, Hứa Do yên chốn nghèo hèn).
  

Hứa Tốn:

• Người đời Tấn, trước làm quan lệnh ở Tình Dương, sau từ quan về học được đạo thuật, chém rắn giết thuồng luồng trừ hại cho dân.
  

Hứa Tuấn:

• Tình sử: Hiệp khách đã giúp cho những lứa đôi chia lìa được sum họp.
  

Huơu Tần: Chỉ thiên hạ. Xem Ðuổi Hươu.

Hữu tam bất hiếu: Có 3 điều bất hiếu.

• Mạnh Tử: Bất hiếu hữu tam, vô hậu chi đại (Có 3 điều bất hiếu, không có con là điều nặng nhất).
  Lời chú họ Triệu nói: Theo lễ có 3 điều bất hiếu: Một là hùa theo cha mẹ để cha mẹ mắc vào chỗ bất nghĩa; hai là nhà nghèo, cha mẹ già mà không chịu ra làm quan, lấy bổng lộc nuôi cha mẹ; ba là không chịu lấy vợ, không có con, tuyệt đường cúng tế tiên tổ. Trong ba việc đó, việc không có con là lớn nhất" (Ly Lâu, chương Cú Tượng).
  

Hy Chi: Vương Hy Chi. Xem Bút Lâm Tuyền, Thiếp Lan Ðình.

Hy Di:

• Hiệu của Trần Ðoàn, người đời Ngũ Quý đầu đời Tống, hiệu Ðồ Nam. Gặp thời loạn, không cầu danh lợi, ẩn ở núi Hoa Sơn, từng nằm ngũ hơn trăm ngày không tỉnh dậy. Vua Tống mời ông ra làm quan nhưng ông kkhông nhận, vua ban hiệu cho ông là Hy Di tiên sinh.
  Xem Trần Ðoàn.