Lang yên: Khói đốt bằng phân chó sói. Xem Khói báo chiến tranh.

Lã Bất Vi : Xem Bất Vi gả vợ.

Lã đường thi tập: Tên tập thơ của Sái Thuận. Xem Sái Thuận.

Lã Hậu (Lữ Hậu) :

• Hán thư - Sử ký: Tên Lã Tri, vợ Hán Cao Tổ, sinh ra Hiếu Huệ Ðế và công chúa Lỗ Nguyên. Cao Tổ mất, Lã Hậu âm mưu cho những người họ Lã giữ những chức vụ trọng yếu trong triều đình. Bấy giờ vua còn trẻ, Lã hậu lo việc triều chính chuyên quyền, tất cả hiệu lệnh đều do Thái hậu đưa ra. Lã Hậu gọi mệnh lệnh của mình là "Chế". Về sau, Lã Hậu phế Thiếu đế rồi giết đi, lập những người họ Lã làm vương mưu đồ giành ngôi cho họ Lã, ai chống lại đều bị phế truất. Cho Thẩm Tự Cơ (Thẩm Dị Ky) làm tả thừa tướng, Tự Cơ được Lã Hậu yêu từ trước, cho xem xét việc trong cung, không làm việc nước để tự do tư thông với nhau. Tự Cơ được tin dùng, lũng đoạn triều Hán. Họ Lã nắm hết binh quyền, sau nhờ có Chu Bột Trần Bình giúp, nhà Hán mới giữ được đế nghiệp.
  Trinh thử:
  Từ khi khuất mặt Hán Hoàng.
  Mà lòng tư túi với chàng Tự Cơ.

Lã Thượng:

• Còn gọi là Lã Vọng, tức Khương Tử Nha, người đã giúp Chu Vũ Vương hội quân chư hầu để đánh Trụ.
  Xem Khương Tử Nha, Mạnh Tân chi hội.
  

Lã Vọng:

• Tức Lã Thượng, Khương Tử Nha, người đã giúp Chu Vũ Vương hội quân chư hầu để đánh Trụ.
  Xem Khương Tử Nha, Mạnh Tân chi hội.
  

Lạc Phố:

• Thần nữ ở Lạc Phố, tên là Bột Phi, con gái vua Phục Hy. Sách Quần Ngọc có chép chuyện Trần Tư Vương gặp Thần nữ ở Lạc Phố.
  

Lai Tử: Xem Sân Lai.

Lam Ðiền:

• Núi Lam Ðiền ở tỉng Thiểm Tây, Trung Quốc, nơi sản xuất nhiều ngọc quý nổi tiếng.
  

Lam Kiều: Chỉ nơi có con gái đẹp.

• Truyền kỳ dẫn trong Thái Bình Quảng Ký: Ðời Ðường, Bùi Hàng đến miền Ngọc Chữ thăm người bạn cũ họ Thôi,khi trở về Bùi Hàng đáp thuyền đi Tương Hán, nào ngờ cùng đi chung thuyền với nàng Vân Kiều, người đẹp vào hàng quốc sắc. Bùi được nàng trao tặng bài thơ:
  Nhất ẩm quỳnh tương bách cảm sinh.
  Huyền sương đảo tận kiến Vân Anh.
  Lam Kiều tiện thị thần tiên quận.
  Hà tất kỳ khu thương ngọc kinh. (Vừa uống cạn chén Quỳng tương trăm mối cảm sinh. Thuốc Huyền sương (thuốc tiên) giã xong thì được thấy Vân Anh. Lam Kiều chính là nơi động tiên đó. Hà tất phải vất vã bằng đường lên chốn ngọc kinh.)
  Bùi xem thơ, còn chưa hiểu hết ý ra làm sao. Về sau, đến đất Lam Kiều nhân thấy cạnh đường có ngôi nhà lá, trong nhà có một bà lão bện dây gai. Bùi bèn ghé vào xin nước uống, bà lão gọi Vân Anh đem nước ra mời, Bùi liền sực nhớ lại câu thơ Vân Kiều tặng, trong bụng lấy làm nghi. Uống xong, Bùi thấy bâng khuâng, cảm sắc đẹp của Vân Anh đi không dứt, bèn thác bệnh xin trọ lại, bà lão bằng lòng.
  Tối đến, Bùi Hàng đem chuyện Vân Anh ra hỏi bà lão và ngõ ý muốn đem hậu lễ đến đón nàng về làm vợ. Bà lão bảo: "Ta nay đã già, mọi việc chỉ nhờ cậy một mình Vân Anh là cháu gái. Trước đây thần tiên có cho ta một thìa linh dược cần có chày cối ngọc để giã mới dùng được. Bao giờ nhà ngươi có đủ các thứ đó mang lại thì ta sẽ gã cho. Còn vàng bạc gấm, vóc ta không cần đến."
  Bùi bái tạ ra về, quyết tâm mua cho bằng được chày cối ngọc và khi mua được bèn mang đến Lam Kiều thì cưới được Vân Anh làm vợ.
  

Lam Sơn:

• Núi ở thượng du Thanh Hóa, thuộc huyện Lương Giang bấy giờ, là căn cứ phát tích của Lê Lợi.
  

Lam Thủy: Sông bắt nguồn từ tỉnh Thiểm Tây, chảy qua Lam điền rồi đỗ vào Sông Bá.

Lan đình: Xem Thiếp Lan Ðình.

• Quốc âm thi tập:
  Này này phong cảnh hòa tri kỷ.
  Lọ thốt Lan đình lại thẩm sơ.

Lá thắm: Do chữ "Hồng điệp đề thi" (Ðề thơ trên lá đỏ).

• Thái Bình Quảng Ký: Ðời Ðường, Vu Hựu một hôm tình cờ bắt được chiếc là đỏ thắm trôi trên một ngòi nước từ cung vua chảy ra, trên có bài thơ:
  Lưu thủy hà thái cấp.
  Thâm cung cận nhật hàn.
  ân cần tạ hồng điệp.
  Hảo khứ đáo nhân gian. (Nước chảy sao xiết vậy, trong thâm cung suốt ngày nhàn hạ, ân cần tạ lá đỏ, khéo trôi tới chốn nhân gian).
  Hựu bèn lấy một cái lá thắm khác và đề 2 câu thơ:
  Tằng vặng diệp thượng đề hồng oán.
  Diệp thượng đề thi ký dữ thùy ? (Từng nghe nỗi hờn oán của khách má hồng đề trên lá, không biết trên lá đề thơ gửi cho ai ?).
  Rồi đem thả vào đầu ngòi nước cho trôi vào cung vua. cung nữ Hàn Thị, người thả chiếc lá đỏ buổi trước, bắt được. Về sau, nhân dịp vua thả 3000 cung nữ, Hàn Thị được ra, rồi lại tình cờ kết duyên với Vu Hựu. Nhân đó mới làm bài thơ rằng:
  Nhất liên giai cú tùy lưu thủy.
  Thập tải ưu tư mãn tố hòa.
  Kim nhật khước thành loan phượng hữu.
  Phương tri hồng điệp thị lương môi. (Một đôi câu thơ đẹp trôi theo dòng nước chảy, 10 năm ôm bụng nghĩ ngợi âm thầm. Ngày nay thành bạn loan phượng, mới biết lá đỏ ấy là bà mối giỏi.)
  Kiều:
  Thâm nghiêm kín cổng cao tường.
  Cạn dòng lá thắm, dứt đường chim xanh.

Lão quân: Thái thượng lão quân.

• Những người theo Ðạo Giáo tôn Lão tử làm thủy tổ, xưng là Thái Thượng Lão Quân.
  Thần tiên truyện: Lão tử thuộc giới thần linh, là linh khí của trời đất. Khi đắc đạo rồi, ông cưỡi trâu đi về cửa quan phía Tây, ở đây, ông dùng Thái huyền phù làm phép biến Từ Giáp thành đống xương khô, rồi cũng dùng Thái Huyền Phù làm Từ Giáp sống lại.
  Xem Lão tử.
  

Lão tử: Thái thượng lão quân.

• Sử ký: ông họ Lý, tên Nhi, tự Bá Dương, tên thụy là Ðam. ông làm quan sử giữ kho chứa sách của nhà Chu, là người đồng thời với Khổng Tử. Lão tử trao giồi đạo đức, học thuyết của ông cốt ở chổ giấu mình kín tiếng. ông ở nhà Chu đã lâu, thấy nhà Chu suy bèn bỏ đi, không ai biết ông chết thế nào. ông có làm sách gồm 2 thiên nói về đạo và đức gồm hơn 5000 chữ, tức quyển "Ðạo dức kinh". Hiện nay, người theo Lão thì bài bác Nho và người theo Nho thì bài bác Lãi. ông chủ trương Vô Vi mà dân tự cảm hóa, thanh tĩnh mà dân tự quay về đường phải.
  

Lăn lóc đá: Chơi cho bằng thích.

• Truyện đời xưa: Một anh con nhà giàu sau khi cha mẹ chết chỉ lo đam mê tửu sắc, hoang phí hết sạch tài sản rồi lâm vào cảnh bần cùng. Anh ta hối hận đi tìm người thân thích nhờ vã, tu chí lo việc làm ăn. Một hôm, anh ghé vào một quán ăn bên đường nghĩ chân, gặp một cụ già đang ngồi uống rượu. ông già thấy anh là người nho nhã và có vẽ túng đói bèn mời anh cùng ngồi uống rượu. Nhân đấy anh mới kể lể hoành cảnh và ý định của mình. ông già nói: " Anh không lo, tôi sẽ có cách giúp anh làm lại cuộc đời. Tối nay tôi sẽ dắt anh đến xóm Bình Khang chơi thỏa thíhc mai sẽ hay." Anh chàng hết lời từ chối, lấy cớ trước kia vì ham mê tửu sắc mà đến nỗi khuynh gia bại sản. Cụ già cố mời và nói: "Trước kia vì chưa bao giờ được ăn chơi chán chê nên mới miệt mài mãi mà đến nỗi thế. Tối nay anh tha hồ chơi, ăn chơi một phen cho thật thỏa thuê mê mệt để anh chán ngấy cái thú yêu hoa, chừng đó anh mới có thể lập nghiệp làm ăn được." Anh chàng đành lòng nhận lời.
  Tối hôm đó hai người tìm đến một xóm Bình khang, cùng ăn uống no say thỏa thích. Chừng nữa đêm, ông già cáo say đi ngũ mặc cho anh chàng tha hồ đùa nghịch ân ái với hàng chục kỹ nữ đẹp như tiên. Ðến gần sáng, anh ta mệt lã ngũ thiếp đi lúc nào không biết, kịp đến khi tỉnh dậy, chỉ thấy mình nằm trên đỉnh núi toàn đá. Thì ra hôm qua anh ta đùa nghịch với những hòn đá to nhỏ lăn lóc quanh mình anh đó.
  

Lăng quân: Tín Lăng Quân, công tử nước Ngụy. Xem Hư tả.

Lâm Tích: Xem Trả Châu.

Lân phụng:

• Hai con vật mà người xưa thường ví với hạng người hiền hay những vật hiếm ít được thấy.
  Ðoạn ngọc Tài trong "Thuyết Văn" chú rằng: Kỳ lân thân hình như con hươu to, một sừng có thịt dày, không làm hại bất cứ vật gì nên gọi là nhân thú. Phụng tức Phụng hoàng (Phượng hoàng), giống chim báo điềm lành, xuất hiện khi có thánh nhân ra đời.
  Thuyết Văn chú rằng: Mình chim Phụng đàng trước giống chim Hồng, đàng sau giống con hươu, cổ như cổ rắn, đuôi như đuôi cá, trán như trán con sếu, vằn như vằn rồng, lưng như lưng rùa, mỏ như mỏ gà, lông có 5 sắc, khi xuất hiện thì thiên hạ thái bình.
  Chiêu hồn quốc ngữ văn: Ruổi dặm dài quyết chí Côn Bằng.
  Giúp đời trị mừng điềm lân phụng.

Lầu trúc Hoàng Châu:

• Tên một bài ký của Vương Nguyễn Chi có câu: "Nghi vi kỳ, tử thanh đình đỉnh nhiên" (Nên đánh cờ, tiếng con cờ kêu lát chát). Nói cái thú an nhàn.
  

Lê Hoằng Dục:

• Con thứ hai của Lê Văn Linh, một khai quốc công thần nhà Lê. Ðời Lê Thánh Tông, ông vì có tài mà được cử tiếp sứ giả nhà Minh. Sau được thăng Thượng thư Bộ Lễ. Tác phẩm còn lại là 12 bài thơ "Giang Hành nghĩa thành" trong "Toàn Việt thi lục".
  

Lê Khôi:

• Giữ chức Tư Mã, tham dự triều chính thời Lê Thái Tổ. Nơi cửa bể Nam có đền thờ ông.
  

Lệnh Ngôn: Tức Diêu Lệnh Ngôn. Xem Hốt họ Ðoàn.

Liêm Lạc:

• Chỉ Chu Ðôn Di, người đất Liêm Khê và anh em Trình Hạo, Trình Di ở đất Lạc Dương, cả ba đều là những nhà Triết học đời Tống, có ra làm quan nhưng không được đắc dụng, lại trở về nhà dạy học.
  Xem Sân Trình.
  

Liễu Chi: Xem Hàn Dũ.

• Về mục lục L

Liễu Chương Ðài: Nói việc nbgười yêu nhau phải xa cách.

• Toàn Ðường Thi thoại: Hàn Hoành đời Ðường giỏi thơ, có yêu và kết duyên với một người con gái phố Chương Ðài trong thành Trường An là Liễu Thị. Năm sau, họ Hàn về quê thăm nhà, để Liễu thị ở lại Trường An. Không may kinh đô có biến, Liễu Thị bị tướng giặc cướp mất. Khi loạn được dẹp yên, họ Hàn cho người đem vàng bạc và bài thơ "Chương Ðài Liễu" để dò hỏi thăm Liễu Thị. Chương Ðài Liễu, Chương Ðài Liễu.
  Tích nhật thanh thanh kim tại phủ ?
  Túng cử trường điều tự cưu thùy.
  Giã ưng phạn chiết tha nhân thủ.
  (Cây Liễu ở Chương Ðài, cây Liễu ở Chương Ðài.
  Ngày trước xanh xanh nay có còn không ?
  Cho dù cành dài còn buông rũ như cũ.
  Thì có lẽ cũng đã vin bẻ vào tay người khác rồi). Về sau, Liễu Thị được trở về với Hàn Hoành.
  Kiều:
  Khi về hỏi Liễu Chương Ðài.
  Cành xuân đã bẻ cho người chuyền tay.

Liễu Kỳ Khanh:

• Tức Liễu Vinh, nhà thơ đời Tống, rất am hiểu và thông cảm với các ca nhi, kỹ nữ.
  

Liễu lã cành:

• Từ câu thơ của Hành Hoành đời Ðường: "Hàn thực đông phong ngự Liễu tà" (Tiết hàn thực gió đông thổi, cây liễu trong vườn ngự lã cành).
  

Liễu Nhữ: Xem ả Tạ.

• Quan âm Thị Kính:
  Câu thơ Liễu Nhữ ngâm chơi.
  Dẫu tài ả Tạ dễ co cho tày.

Liễu Nghị:

• Người đời vua Trung Tông nhà Ðường, đi thi trượt về đến đất Kinh Dương thấy một người đàn bà chăn dê đến nói rằng: "Thiếp là con gái vua Ðỗng Ðình, gã cho con thứ vua Kinh Xuyên, bị con hầu gái nó xúc xiểm thành ra đắc tội với cha mẹ chồng nên phải truất đuổi đến đây. Nghe chàng về qua Ðỗng Ðình, làm ơn đưa hộ thiếp bức thư. Nhà thiếp ở cổng có cây mít lớn, cứ gõ vào cây 3 tiếng thì có người ra." Nghị theo lời, rồi nhân thể được đón xuống chơi Long cung. Sau Nghị lấy người con gái họ Lư, người con gái xưng mình chính là Long nữ nhờ Nghị đưa thư ngày trước, rồi cùng nhau đưa về ở Ðỗng Ðình.
  

Liễu Thị: Xem Liễu Chương Ðài.

Liễu Trì: Xem ả Tạ.

• Mai Ðình Mộng ký:
  Tục điêu gắng bộ Vân Tiên.
  Liễu trì trước lá hoa tiên thế nào.

Liễu Vĩnh: Tức Liễu Kỳ Khanh. Xem Liễu Kỳ Khanh.

Linh Ðài: Chỉ con tim, cõi lòng.

• Trang Tử: Bất khả nội ư linh đài (Khó mà vào được trong con tim).
  Lời chú rằng: Linh đài là con tim vì con tim có Linh tri.
  Hoa Tiên:
  Ðeo đai trót một tiếng Ðà.
  Ðài thiêng hổ có trăng già chứng tri.

Linh Phụng gặp Ngô Ðồng:

• Chim Phượng thiêng tìm đậu ở cây Ngô Ðồng, ví người hiền tài được ở đúng địa vị xứng đáng.
  Thơ Quyền A Kinh Thi khuyên vua cầu dùng người hiền tài, ví họ như chim Phượng gặp Ngô Ðồng, như tôi hiền gặp vua sáng.
  Thơ có đoạn: "Phượng hoàng minh hỉ, vu bỉ cao cương, Ngô Ðồng sinh bỉ, vũ bỉ triệu dương, Bổng bổng thê thê, cung ứng giai giai." (chim Phượng chim hoàng cùng hót ở trên đồi cao kia. Cây Ngô đồng mọc tốt tươi nơi sườn đồi mé đông, cành lá sum xuê tươi tốt, tiếng hót hòa âm vang vang).
  Ðại Nhã: Lời sớ chép: Phượng hoàng chi tính phi ngô đồng bất thê, phi trúc thực bất thực." (Tính chim Phượng chim Hoàng, không phải cây ngô đồng không đậu, không phải quả trúc không ăn).
  

Linh quân:

• Tên chữ của Khuất Nguyên, nhà thơ nước Sở thời Chiến Quốc. Xem Khuất Nguyên.
  

Linh Sơn:

• Núi Chí Linh thuộc xã Giao An, Lang Chánh, thượng du tỉnh Thanh Hóa. Lê Lợi bị giặc vây ở đây.
  

Long đọi:

• Tên ngọn núi phía đông nam huyện Duy Tiên, nay thuộc Hà Nam Ninh. Ðời vua Lý Nhân Tông dựng chùa và bảo tháp Diên Linh, có bài ký khắc bia. Cuối đời Trần, giặc Minh phá chùa, phá đổ bia. Ðầu đời Lê mới dựng lại.
  

Long Ðồ: Tức Bao Chưởng. Xem Bao Chưởng.

Long Ðỗ: Tên thành Thăng Long xưa.

Long Quang động: Tên một ngôi động đẹp ở huyện Ðông Sơn, Thanh Hóa.

Lộ Bố Văn: Là một loại văn thư để ngõ như thông cáo ngày nay.

• Ngày xưa, một đạo quân chính nghĩa sắp đi đánh dẹp đâu đó thường gửi tờ "Lộ Bố Văn" đến trước kể tội trạng đối phương đồng thời nêu mục đích chính nghĩa hành động chinh phạt của mình. Bài văn thường được viết vào dãi lụa trương lên.
  

Lỗ Trọng Liên:

• Người nước Tề thời Chiến Quốc, tính không chịu gò bó câu thúc, suốt đời ở ẩn không ra làm quan. ông sang Triệu, gặp lúc Tần mang quân bao vây Triệu gấp lắm. Sứ nước Ngụy tìm đến Triệu mưu việc tôn Tần làm hoàng đế để cầu Tần bãi binh. Trọng Liên phản đối và vì đại nghĩa mà nói với sứ nước Ngụy là Tôn Viên Diễn rằng "Nếu Tần xưng đế thì Liên này sẽ nhảy xuống bier63n đông mà chết thôi.". Tần hay tin bèn lui quân 50 dặm và rồi dẫn quân về. Triệu được giải vây. Bình Nguyên Quân muốn đem ngàn vàng dâng tặng Trọng Liên, ông từ chối, cười nói: "Cái quý trong thiên hạ đối với kẻ sĩ là vì người là giúp cứu nạn, không nghĩ đến chuyện của biếu xén như việc con buôn."
  
• Về mục lục L

Lộng Ngọc:

• Con gái Tần Mục Công, vợ Tiêu Sử. Sách nói hai người đều thành tiên lên trời.
  Thiên hạ di kỷ: Thẩm A Chi trong năm Thái Hòa đời Ðường, một đêm ngũ ở nhà trọ chiêm bao thấy Tần Mục Công nói Tiêu Sử đã chết bèn đem Lộng Ngọc gả choThẩm. ở với nhau được một năm thì Lộng Ngọc cũng lại chết. Tỉnh dậy té ra là chiêm bao.
  Xem Tiêu Sử.
  

Lốt chó: Xem Nối Ðiêu.

• Về mục lục L

Lời hạ quỹ: Lời người gùi sọt cỏ (Hạ là gùi, quỹ là cái sọt).

• Luận Ngữ: Khổng Tử đánh Khánh (Một nhạc cụ cổ) ở nước Vệ, có người gùi sọt cỏ đi qua cửa nói: "Người đánh khánh có thâm ý làm sao ! không ai biết mình thì thôi đi thôi. Nước sâu thì mặc áo, không qua; nước cạn thì xắn áo lội qua" (ý khuyên Khổng Tử tùy thời mà hành đạo, được thì làm, không được thì thôi).
  

Lợn Bối Khâu:

• Ðời Xuân Thu, Tế Hầu ra săn ở đất Bối Khâu, thấy một con lợn lớn. Kẻ theo hầu nói: "Ðó là công tử Bành Sinh hiện lên đấy." Tế Hầu nói: "Bành Sinh sao được như thế !" Bèn bắn một phát, con lợn đứng lên như người mà khóc. Hầu sợ, ngã xe, bị thương ở chân và rơi mất giày.
  

Lục bộ: 6 bộ mạch.

• Ðông y bắt mạch cổ tay chia bên trái và bên phải, mỗi bên có 3 bộ là Thốn, Quan, Xích. 2 bên thành 6 bộ. Bên trái có mạch tim, ruột non (bộ Thốn), gan mật (bộ quan), thận, bong bóng (bộ xích). Bên phải có phổi, ruột già (bộ thốn), tì, vị (bộ quan), mạng môn, tam tiêu (bộ xích).
  

Lục Châu:

• Lục Châu là vợ lẽ Thạch Sùng, khi bị Triệu Vương Luận cưỡng búc lấy về, nàng từ trên lầu gieo đầu xuống tự tử. Thôi Giao khi thương tiếc người tình bị bán vào nhà quan Liên Súy Vu Ðịch có câu: "Lục Chây thùy lệ thấp la câu" (Lục Châu tuôn lệ ướt khăn là).
  

Lục độ: 6 con đường tu hành của nhà Phật.

• Con đường tu hành của Bồ Tát là: Bố thí, Trì giới, Nhẫn nhục, Tinh biến, Thiền định, trí tuệ.
  

Lục kinh: 6 bộ kinh của Nho Giáo.

• 6 kinh là: Thi, Thư, Dịch, Lễ, Nhạc và Xuân Thu; là các sách kinh điển của Nho giáo do Khổng Tử soạn.
  

Lục Lâm:

• Hậu Hán Thư: Cuối thời Vương Mãng, miền Nam mất mùa đói khát, dân chúng từng đoàn người vào các miền đầm lầy tìm bắt cua ốc để ăn rồi sinh ra tranh cướp lẫn nhau. Vương Khương, Vương phụng thẳng thắn lo dàn xếp ổn thỏa cho mọi người và kêu gọi dân chúng đứng lên khởi nghĩa. Dân chúng khắp nơi theo về với họ Vương có đến 7, 8000 người, lập căn cứ ở vùng rừng Lục Lâm về phía đông bắc thuộc Kinh Châu, huyện Ðương Dương. Sau dùng từ này để chỉ bọn cướp ở trong rừng.
  

Lục Nhâm, Lục Giáp: Tên gọi 2 môn thuật bói toán.

• Lục nhâm có sách "Lục Nhâm đại toán" nói về cách xem "Nhâm". Lục Giáp có sách "Cơ môn độn giáp" nói về cách xem "Ðộn".
  

Lục quân, Tử vật: Tên gọi 2 thang thuốc căn bản chữa Khí và Huyết.

Lục Thông: Xem Tiếp Dư.

Lục Thủy:

• Ðịa danh ở thượng lưu sông Chu, phía trên Lam Sơn. Quân Minh bị quân Lê Lợi mai phục đánh cho đại bại ở đấy vào tháng giêng năm Mậu Tuất (1418).
  

Lũng Thủy: Tên 1 suối nước ở Lũng Sơn, Thiểm Tây, Trung Quốc.

• Văn học cổ dùng Lũng Thủy tượng trưng cho chổ ở của chinh phu vì nó ở mạn biên giới phía Tây. Các đời Tần Hán thường có quân đóng ở đây.
  

Lư, Lạc:

• Lư Chiếu Lâu và Lạc Tân Vương là 2 danh sĩ đời Ðường Cao Tông. Bùi Hành Kiêm thường chê là những người nóng nảy, xốc nỗi, không phải là kiểu người được hưởng tuớc lộc. Sau, Lư vì ác tật mà gieo mình xuống nước chết, Lạc thì vì dự vào Ðảng loạn phản mà chết, đúng như lời Kiệm nói.
  

Lư san mạch phú: Tên bài phú nói về cách xem mạch.

Lữ Phụng Tiên, Ðiêu thuyền:

• Thông Chi1: Lữ Phụng Tiên, tức Lã Bố, người đất Cửu Nguyên đời Hậu Hán. Trưóc thờ Ðinh Nguyên làm nghĩa phụ, sau lại giết Ðinh Nguyên về làm con nuôi Ðổng Trác. Bấy giờ, Ðổng Trác chuyên quyền, khuynh loát triều đình, âm mưu cướp ngôi vua nhà Hán. Ðổng Trác lại có Lã Bố là tướng kiêu dũng nên các công khanh ai cũng sợ Trác. Chỉ có một mình Tư đó Vương Doãn bề ngoài tuy nhún nhường, chịu nhẫn nhục nhưng trong bụng lo việc giết Ðỗng Trác. Trong phủ Vương Doãn có người con hát tên là Ðiêu Thuyền được kén vào phủ từ thuở nhỏ, được dạy cho múa hát, tuổi mới 16 đã đủ cả sắc tài. Doãn thương yêu như con đẻ. Doãn biết hai cha con Ðỗng Trác, Lã Bố cũng cùng tuồng hiếu sắc bèn dùng kế liên hoàn: Trước đem Ðiêu thuyền gả cho Lã Bố, sau lại đem gả cho Ðổng trác. Ðiêu thuyền ở trong tùy tiện lập kế ly gián 2 bố con. Bố cho Trác cướp vợ mình, Trác nghi Bố ghẹo và yêu vợ yêu của hắn, để cho Lã Bố giết Ðổng Trác. Lã Bố vốn là kẻ hữu dũng vô mưu, thấy lợi quên nghĩa nên trúng kế Vương Doãn, giết Ðổng Trác, lấy Ðiêu Thuyền làm vợ. Lã Bố d9ánh nhau với Tào Tháo, bị dư đảng của Trác kéo quân vào kinh thành đánh bại. Sau Lã Bố bị Tào Tháo bắt, thắt cổ chết. (Hậu Hán liệt truyện).
  Trinh Thử:
  Ðiêu Thuyền há chính chuyên nào.
  Khi ra Lã Bố, khi vào Ðổng Công. Vân Tiên:
  Trực rằng ai Lữ Phụng Tiên.
  Phòng toan đem thói Ðiêu Thuyền trêu ngươi.

Lửa Côn Sơn:

• Chữ ở Thiên Thuấn Ðiển trong Kinh Thư: "Hỏa viêm Côn Cương, ngọc thịnh câu phân." (Lữa đốt non Côn, ngọc đá đều cháy).
  

Lữa duyên:

• Theo quan niệm nhà Phật, con người sở dĩ đau khổ là vì vướng vào "Thập nhị nhân duyên", giống như 12 nguyên nhân bao gồm cả nguyên nhân vật chất lẫn nguyên nhân tinh thần. Lữa duyên ý nói những nguyên nhân này giống như thứ lữa có thể đốt cháy tất cả.
  

Lữa đốt A phòng:

• A phòng là tên một cung lớn cực kỳ xa hoa tráng lệ do Tần thủy Hoàng cho xây dựng ở Trường An, tỉnh Thiểm Tây.
  Sử ký: Vì cung này gần cung thất nhà vua nên thiên hạ gọi đó là cung A phòng (A là gần).
  "A phòng cung phú" của Ðồ Mục có viết: Lục vương tất, tứ hải thất, thục san ngột, A phòng xuất, phúc áp tam bách, dư lý, cách ly thiên nhật ly san bắc cấu nhi tây chiết, trực tẩu Hàm Dương ngũ bộ nhất lâu, thập bộ nhất các." (Vua 6 nước (Tề, Sở, Hàn, Yên, Triệu, Ngụy) đổ, 4 biển thống nhất (về Tần), núi Thục trọc bằng trên đỉnh, cung điện lâu đài liên tiếp nhau đến hơn 300 dặm, cao trông như cách trời không xa, xây dựng từ phía Bắc núi Ly Sơn, quanh quanh về phía tây, chạy thẳng đến đất Hàm Dương... cách 5 bước có một cái lầu, cách 10 bước có một tòa gác). Khi đánh Tần, Hạng Vũ thống lĩnh quân chư hầu, đem binh về hướng Tây, làm cỏ thành Hàm Dương, giết vua Tần đã đầu hàng là Tử Anh, đốt cung thất nhà Tần cùng cung A Phòng, lửa cháy liền 3 tháng không tắt.
  

Lửa Tần trong Hạng: Chỉ cảnh tàn bạo, đốt phá trong chiến tranh.

• Sử ký: Tần Thủy Hoàng sợ các nhà Nho chê bai chính sách của mình bèn bắt đốt hết các sách sử (trừ sử nhà Tần), các kinh truyện, các sách của Bách gia chư tử. Hai người dám bàn nhau về Kinh Thi thì bị chém giữa chợ, lấy đời xưa mà chê bai đời nay thì giết cả họ. Quan lại biết mà không tố cáo thì cũng bị tội. Lệnh ban ra trong vòng 30 ngày không đốt sách thì khắc vào mặt cho đi thú để xây và canh giữ Trường Thành. Hạng Vũ phá cửa Hàm Cốc, đưa binh về hướng Tây làm cỏ thành Hàm Dương, đốt cung thất nhà Tần, lửa cháy 3 tháng liền không tắt.
  

Lương Giang: Sông Chu, đoạn chảy qua Lam Sơn.

Lương Công: Xem Tố Nga.

Lương Ngọc: Xem Hạnh Ngươn.

Lương Vũ Ðế:

• Lương Vũ Ðế họ Tiêu tên Diễn, ban đầu làm quan nước Tề. Vua Tề vô đạo giết anh, Tiêu Diễn khởi binh vây hãm kinh đô, lập vua mới tức Hòa Ðế. Hòa Ðế vời Diễn làm Ðại tư mã, phong làm Lương Vương. Năm Trung hưng thứ 2 (502), vua Tề nhường ngôi cho, đặt quốc hiệu là Lương. Sau Hầu Cảnh làm phản, vây hãm Ðài Thành, Lương Vũ Ðế phải chết đói.
  

Lưỡng Kiên (núi):

• Núi thuộc huyện Ðông Thành, nay là huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ Tĩnh, núi có hình dáng như hai bên vai nên mới có tên là Lưỡng Kiên (Hai vai).
  

Lưỡng quốc Trạng nguyên:

• Nguyễn Trực, con Nguyễn Thời Trung quê làng Bối Khê, huyện Thanh Oai (nay thuộc tỉnh Hà Sơn Bình), sau dời sang làng Nghĩa Bang, huyện Quốc Oai. Nguyễn Trực đỗ trạng nguyên khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Ðại Bản thứ 3 (1442) Triều Lê Thánh Tông, làm quan dưới triều Lê Nhân Tông, Lê Thánh Tông, giữ chức Hàn Lâm viện thị giảng, Quốc tử giám tế tửu.
  ông từng đi sứ Trung Quốc, tương truyền đúng dịp nhà Minh mở khoa thi, ông cùng sứ thần các nước khác dự thi và đỗ Trạng nguyên nên gọi là "Lưỡng quốc trạng nguyên".
  

Lưu Cầu:

• Tên một hòn đảo ở Nhật Bản, xưa kia nỗi tiếng là nơi có thép tốt để làm dao,vì vậy Lưu Cầu dùng để chỉ dao sắc, dao tốt.
  

Lưu Côn, Tổ Ðịch:

• Thời Tấn, cả 2 đều làm quan chủ hạ Tư Châu, họ cùng ngũ chung. Nữa đêm, nghe gà gáy, Ðịch đá vào chân Côn mà nói: "Tiếng gà gáy không phải là tiếng gỡ". Thế là họ cùng dậy múa kiếm.
  Khi ấy, Ngũ Hồ làm loạn Trung Nguyên, vua phong cho họ làm tướng dẹp loạn. Côn nằm gới giáo đợi sáng, có chí tiểu trừ nghịch tặc. ông thường nói: "Ta chỉ sợ Tổ Sinh (Ðịch) quất roi vào đầu giặc trước ta thôi.
  Xem Tổ Ðịch.
  

Lưu Cung:

• Vua Nam Hán (Trung Quốc), Lưu Cung sai con là Hoằng Thao đem quân xâm lược nước ta,bị Ngô Quyền đánh bại năm 938.
  

Lưu Dự:

• Làm tôi vua Khâm tôn đời Tống, đỗ Tiến sĩ nhà Kim, làm chức Thị Ngự sử nhưng từ nhỏ vốn là người vô hạnh. Khi Kim đánh Tống, Lưu Dự hàng Kim được kim phong quan chức rồi lập thành hoàng đế bù nhìn, đặt quốc hiệu là Ðại Tề, sau bị Kim phế.
  

Lưu Linh:

• Tự Bá Luân, người đời Tấn trong nhóm Trúc lâm thất hiền (7 người hiền trong rừng Trúc). Tính phóng khoáng, thích uống rượu và uống không biết say, có làm bài "Tửu đức tụng" ca ngợi việc uống rượu.
  

Lưu Thần, Nguyễn Triệu:

• Hai người vào chốn thiên thai. Xem Ðộng khóa nguồn phong, Thiên Thai.
  

Lưu Vô Song:

• Ðời Ðường, là vợ chưa cưới của Vương Tiên khách. Gặp loạn, nàng bị hãm vào trong cung đình. Tiên Khách nhờ được nghĩa sĩ Cổ áp Nha dùng kế đưa một thứ thuốc cho nàng uống chết đi rồi giả làm thân thuộc chuộc thây nàng ra. Sức thuốc nhạt, nàng lại hồi sinh. Vợ chồng đưa nhau đi trốn rồi ở lại với nhau đến già.
  

Lý Anh:

• Thời cuối Trần, Vua Minh sai chức Xá Nhân là Lý Anh xuống Vân Nam đòi mượn đường đi sang Chiêm Thành, yêu sách những voi, ngựa, lương thảo bắt ta phải cung đốn.
  

Lý Bạch: Nhà thơ lớn đời Ðường.

Lý Chế: Tức Ðế Thích, vua cờ. Xem Ðế Thích.

Lý Hạ: Tức Trường Cát, người có tài văn thơ.

Lý Lăng:

• Người đời Hán, tự Thiếu Khanh. Thời Hán Vũ Ðế được phong chức Kỵ Ðô Uựy, cầm quân sang đánh Hung Nô, thế cô lực kiệt phải hàng giặc.
  

Lý Nhi: Tên tự của Lão Tử. Xem Lão Tử.

Lý ông Trọng:

• Theo truyền thuyết, ông người làng Chém tức làng Thụy Hương, hyện Từ Liêm, nay thuộc ngoại thành Hà Nội. ông rất cao lớn, có sức khỏa hơn người, từng giữ chức Hiệu Uựy đời Trần. Oai danh ông lừng lẫy khiến người Hung Nô khiếp sợ. Sau khi mất, Tần Thủy Hoàng cho đúc tượng đồng giống hình ông để ở cửa Tư Mã tại Hàm Dương để uy hiếp Hung Nô.
  

Lý Quân: Xem Người khóc tượng.

Lý Tĩnh:

• Ðời Ðường, Lý Tĩnh vào thăm một vị đại thần là Dương Tố. Tố có ả hầu tay cầm cái phất trần đỏ (Hồng phất) đứng hầu, đưa mắt nhìn Tĩnh. Tĩnh về nhà, chừng nữa đêm có người mình mặc áo tía. Ðầu đội mũ đỏ đến gõ cửa. Tĩnh mở cửa mời vào, người ấy bỏ mũ áo ra thì là một mỹ nhân, hỏi thì nói: "Em là người cầm phất trần đỏ ở nhà họ Dương đây mà, xin đem thân cát đằng nương bóng tùng quân." Hai người bèn đưa nhau lên Thái nguyên kết làm vợ chồng.
  

Lý Uyên: Tên tục của vua Ðường Cao Tổ. Xem Bắn sẽ.