Ba sinh :

• Ba kiếp luân hồi từ kiếp này sang kiếp khác của con người là : Quá khứ, hiện thực và Vị lai.
  Theo Cam Trạch Ðạo : Lý Nguyên đời Ðường cùng Viên Trạch đến chơi núi Tam Giáp, gặp một người đàn bà gánh vó đi lấy nước giếng. Viên Trạch nói : "Bá đó là nơi thác thân của tôi, 12 năm sau tôi sẽ gặp lại bác tại mé ngoài chùa Thiên Trúc ở Hàng Châu." Ðêm hôm đó Viên Trạch mất. 12 năm sau, Lý Nguyên tìm đến nơi đã hẹn, gặp một đứa trẻ chăn trâu hát rằng : "Tam sinh thạch thương cựu linh hồn... thử thân tuy dị tính trường tồn" (Linh hồn cũ gửi lại ở đá ba sinh, thân này tuy khác nhưng tính vẫn còn mãi như xưa). Lý Nguyên biết đứa trẻ chăn trâu đó chính là Viên Trạch.
  Duyên nợ ba sinh : Duyên nợ với nhau trong cả 3 kiếp.
  Kiều :
  Vì chăng duyên nợ ba sinh.
  Làm chi đem thói khuynh thành trêu ngươi.

Ba thanh : Tam thanh.

• Chỉ 3 cung của đạo giáo là : Ngọc Thanh, Thượng Thanh và Thái Thanh, là nơi ở của thánh nhân, chân nhân và tiên nhân.
  

Bá Chương : Tên tự của Lão tử.

Bá Di, Thúc Tề :

• Bá Di, Thúc tề là 2 con vua Cô Trúc, chư hầu của nhà ân. Vua Cô Trúc muốn Thúc Tề nối ngôi nhưng khi vua mất, Thúc Tề nhường ngôi cho Bá Di, Bá Di không nhận bèn bỏ đi nơi khác. Thúc Tề cũng bỏ nước mà đi, người trong nước phải lập con thứ lên thay. Bá Di, Thúc Tề nghe tiếng Tây Bá (Tức Chu Văn Vương) là người hiền nên mới theo về với ông ta. Ðến khi Tây Bá chết, Vũ Vương dùng mộc chủ Văn Vương kéo quân sang đánh Trụ. Bá Di, Thúc tề ghìm cương ngựa can, cho đó là việc làm bất nhân. Khi vua Vũ diệt xong nhà ân (vua Trụ), dựng nghiệp nhà Chu, Bá Di và Thúc Tề lấy việc nước mất làm xấu hổ mới bỏ đi ở ẩn ở núi Vũ Vương, hái rau vi mà ăn chứ không ăn thóc nhà Chu. Ðến ngày đói gần chết, mới làm bài hát lời rằng : "Ðăng bỉ tây sơn hề, thái kỳ vị hỉ ! dĩ bạo dịch bạo hề bất tri kỳ phi hi ! Thần nông ngụ hạ hốt yên một hề, ngã an thích quy hỉ ! Vu ta tồ hề mệnh chi suy hỉ." (Ta lên núi Tây sơn (tức núi thú Dương) này hái khóm rau vi ! tôi bạo ngược thay chúa bạo ngược, không biết điều trái của mình ! Ðạo nhường nhau từ đời Thần nông Ngu Hạ bổng mất hẳn, ta thư thái mà chết, thật mệnh ta suy). Cả hai người đều chịu chết đói trên núi Thú Dương. (Sử ký quyển 61, Thông Chí quyển 177...).
  

Bá Ðạo : Tên tự của Ðặng Di, người đất Thương Lăng đời Tấn.

• Thông Chí : Khi ông giữ chức Thái thú đất Hà Ðông, một năm có biến ông phải đưa cả vợ con và đứa cháu (con người em đã chết, để lại ông nuôi) chạy trốn. Giữa đường gặp bọn cướp lấy hết cả xe ngựa, vợ chồng phải đi bộ thay nhau gánh các thứ còn lại, kể con và đứa cháu. Khi gánh chạy sang sông, ông liệu không thể nào bảo toàn được cả con và cháu mới nói với vợ rằng : "Em ta chết sớm, chỉ có một đứa con, lý không thể để tuyệt, ta phải bỏ con lại, may mà sống, chúng ta còn có thể có con khác." Vợ khóc mà nghe theo. Khi chạy đến đất Giang Ðông, ông được cử làm Thái Thú Ngô quận. ông làm quan nổi tiếng thanh liêm, một lòng lo việc chung nên rất được lòng dân. ông từ khi bỏ con đem cháu chạy trốn, vợ không chữa đẻ gì nửa, cho đến lúc chết vẫn không có con nối dõi. Người đương thời có ý thương ông mà có câu rằng : "Thiên đạo vô tri sử Ðặng Bá Ðạo vô nhi" (Ðạo trời không còn khiến Ðặng Bá Ðạo không con).
  

Bá Khôi : Tên tự của Dương Chấn. Xem Tứ Tri.

Bá Nha, Tử Kỳ : Hai người bạn tri âm thời Xuân Thu. Xem Nước non.

Bà Nữ Oa : Nhân vật thần thoại phương Ðông đội đá vá trời.

Bạch Ðằng Giang :

• Dòng sông chảy qua vùng Quảng Ninh, Hải Phòng, đổ ra cửa Nam Triều. Nơi đây đã chứng kiến những chiến công lẫy lừng của dân tộc : Thế kỳ 10, Ngô Quyền đánh đuổi quân Nam Hán, thế kỳ 12 Trần Quốc Tuấn phá tan quân Nguyên.
  

Bạch Hạc :

• Tên một đoạn sông Hồng, ở chổ ngã 3 sông Lô, sông Ðà, sông Thao hợp dòng, thuộc địa phận huyện Bạch Hạc, Vĩnh Phú ngày nay.
  

Bạch Hàm, Như Hoành :

• Tên hai nhân vật nổi tiếng thơ văn, tài hoa trong truyện "Bình Sơn lãnh Yến", tức Yến Bạch Ham và Bình Như Hoành cùng với Sơn Ðai và Lãnh Giáng Tuyết là 4 nhân vật tài hoa.
  

Bạch Liên Hoa :

• Thày chùa Huệ Viễn đời Tấn cùng các bạn tu 18 người hội họp gọi là hội Bạch Liên Hoa, viết thơ mời Ðào Uyên Minh đến dự. Uyên Minh bảo có cho uống rượu mới đến. Viễn nhận lời, nhưng khi đến nơi không có rượu, Uyên Minh không bằng lòng, cau mày bỏ đi.
  

Bạch Nha (động) :

• Tên một ngôi động đẹp trong dãy núi Thần Phù (Còn gọi là Thần đầu hay Giáp Sơn) ở huyện Nga Sơn, Thanh Hóa.
  

Ban Cơ : Người có tài học triều vua Hòa đế. Xem Nàng Ban.

Bạn đỏ : Từ chữ : Hồng Hữu, tên một thứ rượu.

Bàng Cử : Tên tự của Nhạc Phi.

Bàng Mông, Hậu Nghệ :

• Tên hai nhân vật thiện xạ trong truyền thuyết cổ Trung Quốc, Bàng Mông là học trò Hậu Nghệ.
  Tương truyền thời xưa có 10 mặt trời, Hậu Nghệ đã dùng cung thần bắn rơi hết 9.
  

Bàng Quyên : Tên nhân vật ở nước Ngụy thời Xuân Thu. Xem Tôn Tẫn.

Bàng Thống : Nhân vật cùng với Khổng Minh giúp Lưu Bị ở đất Kinh Châu.

• Xem Rồng Phụng Kinh Châu.

Bành Tổ : Chỉ người sống lâu.

• Thần tiên truyện : Bành Tổ, họ Tiên tên Khanh, là cháu xa đời vua Chuyên Húc. Vua Nghiêu phong cho ông đất Ðại Thành (tức Bình Thành) vì thế nên gọi ông là Bành Tổ. Trải qua nhà Hạ đến cuối nhà ân, ông đã 767 tuổi mà vẫn còn khoẻ, được mời ra giữ chức Ðại phu. Thuở nhỏ, ông thích điềm tĩnh, không thiết gì công danh phú quý, chủ việc dưỡng sinh. Khi phải ra làm quan, ông thường cáo ốm ở nhà, không dự gì đến chính sự.
  

Bao Chưởng :

• Tục Thông Chí : Bao Chưởng, người đất Hợp Phì đời Tống, tự Hy Nhân, đỗ tiến sĩ thời Tống Nhân Tông, làm tri phủ Khai Phong có tiếng là xét xử án giỏi, án khó mấy xét cũng ra. Tính ông cương nghị, không a dua. Các quý thích hoạn quan kính sợ ông mà không dám buông tuồng phóng đãng. ông rất ít cười, có tập sách nhan đề: "Long đồ công án".
  

Bao Công : Tức Bao Chưởng. Xem Bao chưởng.

Bao Tự cười :

• Do tích vua U Vương nhà Chu say mê nàng Bao Tự nhưng chưa bao giờ thấy nàng cuời. U Vương ra lệnh ai làm cho nàng cười sẽ thưởng nghìn lạng vàng.
  Xem U, Lệ.
  Lý Bạch : Mỹ nhân nhất tiếu hoán thiên kim.
  (Người đẹp nở một nụ cười đáng đổi lấy nghìn lạng vàng)
  Cung Oán :
  Hương trời sá động trần ai.
  Dẫu vàng nghìn lạng dễ cười một khi.

Bào Hy : Tên gọi của Phục Hy, vua thời thượng cổ.

Bát canh Ðản thổ :

• Sử ký : Hạng Vũ đại phá quân Hán trên sông Tuy Thủy. Quân Hán bị giết nhiều, dòng sông bị nghẽn lại không chảy được. Hạng Vũ bèn bắt cha và vợ Hán Vương ở đất Bái đem theo trong quân để làm con tin. Về sau, khi đã bình định xong miền đông, Hạng Vương đem binh sang hướng Tây gặp quân Hán ở Quảng Vũ, hai bên giữ nhau mấy tháng. Lúc bấy giờ, Bành Việt Thường làm phản ở đất Lương, cắt đứt lương thực của Sở. Hạng Vương lo lắng dựng một cái thớt cao, đặt Thái Công lên trên và sai người nói với Hán Vương : "Nếu không đầu hàng ngay thì ta nấu chết Thái Công." Hán Vương nói : "Ta và Hạng Võ đều ngoãnh mặt về hướng Bắc, chịu mệnh lệnh của Hoài Vương và đã giao ước là anh em. Cha ta tức là cha ngươi, ngươi muốn nấu canh cha ngươi thì chia cho ta một bát canh với."
  

Bát công (Núi) :

• Là núi, gần chổ quân Ðông Tấn đã đánh ta quân của Bồ Kiên, vua nước Tiền Tần, đại bại trong trận Phì Thủy. Quân của Bồ Kiên khi thua chạy qua đây nghe thấy tiếng gió gào hạc hót cũng sợ, tưởng là tiếng reo của quân Ðông Tấn đuổi theo.
  

Bảy Hùng : Thất hùng.

• Chỉ 7 nước tranh giành nhau quyền lợi thời Xuân Thu là : Tề, Tần, Sở, Triệu, Hàn, Yên, Ngụy.
  

Bắc Lý : Chỉ Bình Khang, nơi ở của các Kỹ nữ.

Bắn Nhạn ven mây :

• ý nói trổ tài thi đỗ cao dù bài thi có khó. Chữ "Nhạn" có thể lấy ý từ chữ "Nhạn Tháp" hay "Nhạn tháp đề danh" là nói sự thi đỗ đại khoa.
  Ðời Ðường từ sau những năm Thần Tông (705 - 707), những người mới đỗ Tiến sĩ bắt chước Trương Cử đến tháp Nhạn ở chùa Từ ân (Nay thuộc Trường An, Thiểm Tây) đề tên mình lên tháp.
  Vân Tiên :
  Chí lăm bắn nhạn ven mây.
  Danh tôi đặng rạng tiếng thầy bay xa.

Bắn sẽ : Chỉ việc cầu hôn.

• Ðường Thư : Ðậu Nghi đời Ðường có cô con gái yêu muốn kén rễ bèn sai người vẽ hình một con chim tước trên bức bình phong, giao ước ai bắn trúng mắt chim sẽ gả con gái cho. Bấy giờ Lý Uyên (Về sau lên ngôi hoàng đế là Ðường Cao Tổ) bắn trúng nên được lấy con gái Ðậu Nghi.
  

Băng nhân : Người đứng trên băng, chỉ người làm mối.

• Thông Chí : Sách Ðảm người đời tấn, giỏi thuật số, chuyên nghề đoán mộng. Bấy giờ có Lệnh Hồ Sách mộng thấy mình đứng trên băng nói chuyện với người đứng dưới băng, bèn đem chuyện đến hỏi. ông nói : "Trên băng là dương, dưới băng là âm, đó là việc âm dương. Kẻ sĩ muốn đưa vợ về mà băng chưa tan : Ðó là việc hôn nhân. Bác ở trên băng nói chuyện với người dưới băng tức là dương nói với âm, đó là chuyện môi giới. Bác nên vì người mà làm ông mối đi, băng tan thì việc thành." Về sau, quả có quan Thái thú Ðiển Báo nhờ Lệnh Hồ Sách làm mối hỏi con gái Trương Công Trưng cho con trai mình và đến tháng hai thì thành hôn.
  Kiều :
  Sự lòng ngõ với băng nhân.
  Tin sương đồn đại xa gần xôn xao.

Bằng Cử :

• Nguyễn Bằng Cử, người Ðông Ngạn, Bắc Ninh, làm quan nhà Trần đến chức Ðông Lộ Yên Phủ sứ.
  Xem Ðáy.
  

Bất Vi gả vợ :

• Sử ký : Lã Bất Vi là một nhà buôn lớn ở Dương Lịch, trong nhà có hàng nghìn cân vàng. Khi Tử Sở (Con thứ Thái tử An Quốc Quân, chính tên là Tử Dị, tức Dị Nhân, sau làm con thừa tự của Hoa Dương phu nhân vốn là người nước Sở nên đổi tên là Tử Sở.) làm con tin ở Triệu, bị Triệu bạc đãi. Lã Bất Vi ở Hàm Ðan trông thấy thương hại nói : "Món hàng này lạ, có thể buôn được đây", bèn bỏ tiền của ra, bày mưu tính kế cho Tử Sở được Hoa Dương phu nhân nhận làm con thừa tự để sau này được nhận làm Thái tử. Họ Lã bày mưu kén trong số vi75 mình ở Hàm Ðan một người tuyệt đẹp mà múa khéo, lại biết người này đã có mang đem dâng cho Tử Sở làm vợ. Người vợ giấu chuyện mình đã có mang, đến đủ tháng sinh con là Chínbh. Tử Sở bèn lập nàng làm phu nhân. Năm thứ 50 đời vua Chiêu Vương nước Tần, Tà6n sai Vương ý vây Hàm Ðan rất gấp. Nước Triệu muốn giết Tử Sở, Bất Vi bèn mưu đưa 600 cân vàng cho kẻ coi giữ, đưa Tử Sở trốn thoát về Tần. Sáu năm sau, Tần Chiêu Vương mất, Thái tử An Quốc quân lên làm vua, lập Hoa Dương phu nhân làm Hoàng hậu, Tử Sở làm Thái tử. Vua Triệu cho đưa vợ của Tử Sở cùng con là Chính về Tần. Vua Tần lên ngôi được một năm thì mất, thái tử Tử Sở lên ngôi tức Trang Tương Vương, tôn Bất Vi làm Thừa Tướng. Trang Tương Vương làm vua đượxc 3 năm thì mất. Thái tử Chính lên ngôi Tần Vương, sau thôn tính ac1c chư hầu, thống nhất thiên hạ, tự đặt hiệu Thủy Hoàng đế nhà Tần, tôn Bất Vi là tướng quốc. Bất Vi tư thông vợi Thái hậu (Mạ Tần Thủy Hoàng, tức người thiếp cũ của y), việc bại lộ, bị cách chức Tướng quốc, sợ bị tội nên tự sát. (Lã Bất Vi truyện).
  

Bầu Nhan Uyên : Bầu nước của Nhan Uyên, nói cảnh nghèo mà vẫn vui việc học.

• Sử ký : Nhan Uyên tức Nhan Hồi, tự Tử Uyên, người nước Lỗ thời Xuân thu, học trò giỏi của Khổng Tử, rất ham học, được xếp vào bậc đại hiền. ông sống trong cảnh nghèo mà vẫn vui đường học đạo, ông được Khổng Tử khen : "Hiền tai ! Hồi giã ! nhất đan tự, nhất biều ẩm, tại lậu hạng, nhân bất kham kỳ ưu, hồi giã bất cải kỳ lạc. Hiền tai hồi giã" (Hiền thay là anh Nhan Hồi ! một giỏ cơm, một bầu nước, ở nơi ngõ hẹp. Người ta không kham nỗi cảnh nghèo hèn mà lo buồn còn Nhan Hồi thì không thay đổi điều vui của mình. Hiền thay là anh Nhan Hồi). ông chết sớm lúc chỉ mới 32 tuổi. (Trọng ni đệ tử liệt truyện).
  Sau đến đời Tấn, Tô Thiểu chết đi rồi lại hồi tỉnh, người em là Tiết hỏi chuyện dưói đất thì Thiểu nói : "Hai ông Nhan Hồi và Bố thượng được làm chức Tu Văn Lang ở dưới đất." (Văn Uyển).
  Quốc âm thi tập :
  Nhan Uyên nước chứa bầu còn nguyệt.
  Ðỗ Phủ thi nên có bút thần. Bạch Vân Quốc âm thi tập :
  Kìa ai đủng đỉnh trong làng Hạnh.
  Cơm một giỏ, nước một bầu. Lục Vân Tiên :
  Quản bao thân trẻ dãi dầu.
  Mang đai Tử Lộ, quảy bầu Nhan Uyên.

Bẻ liễu : Từ chữ "Chiết Liễu", chỉ cảnh tiễn biệt.

• Ngày xưa, khi tiễn biệt nhau người ta thường bẻ cành liễu tặng nhau để tỏ lòng lưu luyến.
  Sách Tam Phụ Hoàn đồ : Nơi Bá Kiều (cầu gần kinh đô Tràng An), người đưa nhau đến đó bẻ liễu tặng nhau để làm roi ngựa.
  Hoa Tiên :
  Rằng "Từ bẻ liễu lên đường".
  Gửi mà sao hãy trể tràng đến nay.

Bẻ quế : Từ chữ "Chiết quế", chỉ việc thi đỗ, công thành danh toại.

• Xem Cung quế xuyên dương.
  Phạm Tải Ngọc Hoa :
  Những mong bẻ quế nên danh.
  Mà đền công dưỡng sinh thành hai thân. Sơ kính tân trang :
  Lăm le giật giải thanh vân.
  Trèo trăng bẻ quế gọi xuân mở đường.

Bể dâu :

• Từ chữ "Thương hải tang điền", bể xanh biến thành ruộng dâu, chỉ việc đời biến đổi.
  Thần tiên truyện : Vào thời Ðông Hán, Tiên nhân Vương Phương Bình giáng cho mời tiên nữ Ma Cô đến. Ma Cô bảo Phương Bình rằng : "Tiếp thị dĩ lai, dĩ biến đông hải tam vi tang điền." (Từ khi được tiếp hầu ông tới nay, bể đông đã ba lần biến thành ruộng dâu).
  Kiều :
  Trãi qua một cuộc bể dâu.
  Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.

Bệ Phong : Xem Phong thu.

Bến mê :

• Chữ của nhà Phật. Theo quan niệm con người đau khổ vì còn sống trong mê muội chưa giác ngộ nên gọi là "Bến mê". Hình dung cuộc đời con người hết sức thê thảm.
  :
  Nghĩ thân phù thế mà đau.
  Bọt trong bể khổ vào đầu bến mê.

Bến Tương : Nơi hai vợ vua Thuấn trầm mình chết theo chồng.

Bệnh Tề Uyên : Bệnh hiếu sắc.

• Mạnh Tử : Thời Chiến quốc, tề Uyên Vương trong một lần nói chuyện với Mạnh Tử có nói rằng ông mắc phải 3 chứng bệnh là : "Hiếu dũng" (thích sức mạnh), "Hiếu hoá (thích của cải) và "Hiếu sắc" (thích gái đẹp).
  Cung oán ngâm khúc :
  Tai nghe nhưng mắt chưa nhìn.
  Bệnh Tề Uyên đã nổi lên đùng đùng.

Bệnh Thầy Trương :

• Trương Lương theo Bái Công, được Bái Công cho làm tướng. Lương đem binh pháp của Thái công ra trình bày với Bái Công, Bái Công khen, thường dùng sách lược ấy. Trương Lương hay ốm, chưa từng làm tướng một mình, thường làm kẻ bày mưu kế và luôn đi theo Hán Cao Tổ. Khi Hán Cao tổ bình định được thiên hạ, phong tướng cho các công thần, Cao Tổ nói : "Bàn mưu kế ở trong màn trướng, quyết định sự thắng lợi ngoài ngàn dặm, đó là công lao của Tử Phòng". Bèn phong cho Trương Lương làm Lưu hầu. Lưu Hầu hay ốm, thường học phép đạo dẫn (phép tu luyện của người theo đạo Lão, tập thở, luyện gân cốt để sống lâu.), không ăn cơm, đóng cửa không ra ngoài. Bấy giờ Lưu Hầu nói : "Gia đình tôi đời đời làm tướng quốc nước Hàn. Ðến khi Hàn mất, tôi chẳng tiếc số vàng vạn lạng mà đối phó với nước Tần mạnh để báo thù cho Hàn làm rung động cả thiên hạ. Nay tôi lấy ba tấc lưỡi mà làm thầy bậc đế vương, được phong vạn hộ, ở ngôi chư hầu, kéo áo vải được thế là tột bậc. Ðối với Lương thế là đủ rồi. Vậy xin bỏ việc nhân gian, chỉ muốn giao du vơi Xích Tùng Tử mà thôi."
  

Bỉ sắc tư phong : Cái kia kém, cái này hơn, được cái này thì hỏng cái kia.

• Kiều :
  Lạ gì bỉ sắc tư phong.
  Trời cao quen thói má hồng đánh ghen.

Bĩ cực thái lai :

• ý nói vận tới chổ cùng cực thì vận thông đến, Khổ hết lại sướng, rũi hết lại đến may.
  Bĩ và Thái vốn là hai quẻ trong Kinh dịch, Bĩ tượng trưng cho cùng khốn, Thái tượng trưng cho sự hanh thông. Thơ Vi Trang (Tiền Thục) : "Bĩ khứ Thái lai chung khả đãi" (Vận bĩ đi vận thái đấn, rốt cuộc cứ đợi.
  Ðại Nam quốc sử diễn ca :
  Mới hay con tạo xoay vần.
  Có khi bĩ cực đến tuần Thái lai.

Bia Tấn Phúc :

• Phạm Trọng Yêm đời Tống khi làm Trấn phủ Nhiêu Châu có người học trò vào yết kiến, nói tình cảnh đói rét nghèo khổ. Bấy giờ người ta đang mộ lối chữ đẹp của âu Dương Xuất Canh viết khắc ở tấm bia chùa Tấn Phúc. ông Phạm bèn đem giấy mực định cấp cho gnười học trò ấy đến chùa rập lấy nghìn bản rồi đến kinh mà bán lấy tiền. Người học trò chưa kịp đến rập bản bổng một hôm mưa gió, tấm bia bị sét đánh vỡ mất.
  Thời lai phong tống Ðằng Vương Các.
  Vận phú lôi oanh Tấn Phúc bi.

Biển Thước :

• Danh y thời Hoàng đế, thượng cổ Trung Hoa, hiệu của TrầnViệt Nhân, người đất Mạc thời Chiến Quốc, học thuốc với Trương Tang Quân, nổi tiếng thần y.
  

Biết thời làm biết :

• Luận ngữ : Tử viết : "Do hối nhữ tri chi hồ ? tri chi vi tri chi, bất tri chi vi bất tri chi, thị chi giã" (Tử Do dạy cho người cách hiểu biết chăng ? Biết cái gì thời nhận là biết, chẳng biết cái gì thì nhận là chẳng biết, như thế là biết vậy.)
  

Bình Ðường : Thạch Bình Ðường, người lập nên nhà Tấn thời Ngũ đại.

• Xem Thạch Tấn.
  

Bình Khang : Chỉ chung chổ kỹ nữ ở.

• Bình Khang là tên một phường ở kinh thành Trường An đời Ðường, đây là nơi ở của các kỹ nữ.
  Khai Thiên di sự : Thành Trường An có phường Bình Khang là nơi ở của các kỹ nữ. Hàng năm các tân khoa tấn sĩ đến đó chơi. Phường Bình Khang ở gần cửa Bắc nên cũng gọi là Bắc lý.
  Kiều :
  Bình Khang nấn ná bấy lâu.
  Yêu hoa yêu được một màu điểm trang.

Bình Lôi :

• Chữ trong Kinh thi nói con cái nhất nhất đều bẩm thụ ở cha mẹ, cũng giống như ve rượu con (bình) đều được rượu từ bình lớn (lôi) rót ra.
  

Bình Nguyên Quân :

• Tên Triệu Thắng, con Linh Vương nước Triệu thời Chiến Quốc, hiệu Bình Nguyên Quân, là người hiền thích tân khách, tính hào hiệp, trong nhà có đến nghìn khách ăn. ông làm Tể tướng cho Huệ Văn Vương và Hiếu Thành Vương, 3 lần thôi không làm Tể Tướng, 3 lần trở lại địa vị, được phong đất ở Ðông Vũ Thành.
  Thơ Cao Thích :
  Vi tri can đảm hướng thùy thị.
  Tinh nhân khước ức Bình Nguyên Quân. (Chẳng biết gan mật hướng vào ai cho phải.
  Khiến người lại nhớ Bình Nguyên Quân). Kiều :
  Từ rằng : "lời nói hữu tình".
  Khiến người lại nhớ câu Bình Nguyên Quân.

Bình phong xạ tước : Chỉ việc kén vợ.

• Xem Bắn sẽ.
  Sơ kính tân trang :
  Nguyện lòng này với lửa hương.
  Rạng bình xạ tước nổi giường thừa long.

Bình Than :

• Tên một bến sông nay thuộc xã Trần Xá huyện Chí Linh tỉnh Hải Hưng. Thời Trần Nhân Tông, vua tôi họp ở đó để bàn kế chống giặc Nguyên.
  

Bình Thành : Do chữ "Ðịa bình thiên thành".

• Ðây là chữ trong sách Kinh Thư : Làm cho thủy thổ được điều hòa gọi là "Ðịa bình", , khiến cho ngũ hành (Thủy, hỏa, kim, mộc, thổ) theo thứ tự mà ổn định gọi là "Thiên thành". Ðó là nói công đức trị lũ lụt của vua Vũ.
  Ðây nói công đức to lớn của vua lo sửa sang việc nước, ra ơn cho dân.
  Kiều :
  Bình Thành công đức bấy lâu.
  Ai ai cũng đội trên đầu biết bao.

Bình thủy tương phùng : Bèo nước gặp nhau, chỉ việc tình cờ, không hẹn mà gặp.

• Bài Ðằng Vương Các tự của Vương Bột :
  Quan sơn nan việt.
  Thùy chi thất lộ chi nhân.
  Bình thủy tương phùng.
  Tận thị tha hương chi khách. (Quan sơn khó vượt, ai thương xót.
  Người bất đắc chí, bèo nước gặp nhau.
  Toàn là khách, mỗingười một xứ. Hoa Tiên :
  May đâu bèo nước gặp nhau.
  Thôi thì hợp phố cho châu lại về. Kiều :
  Lâm Truy chút nghĩa đèo bồng.
  Nước bèo để chữ tương phùng kiếp sau.

Bóng chim tăm cá :

• Khó tìm như bóng chim giữa trời thẳm hay tăm cá ở vực sâu. Lấy ý từ chữ Tin nhạn, Tin cá, chỉ tin tức, thư từ nói chung.
  Kiều :
  Bóng chim tăm cá biết đâu mà tìm.

Bóng hạc châu hoàng : Chỉ sự xa xôi.

• Ðời Tống, Tô Ðông Pha khi bị trích xuống Hoàng Châu (làm quan có lỗi phải dời đến chổ xa xôi hay rừng thiêng nước độc gọi là bị trích), mùa thu cùng bạn đi chơi thuyền trên sông Xích Bích, thấy một con hạc bay qua trên thuyền.
  

Bóng thừa :

• Bởi chữ "Dư quang" là bóng sáng thừa, ví người trên như ngọn đèn có bóng sáng, nay nhờ bóng sáng thừa ấy, tức nhờ ân huệ chiếu cố đến người dưới.
  

Bóng xé nhành dâu :

• Bóng mặt trời gác lại trên ngọn tang du (dâu), tức cảnh trời chiều, chỉ tuổi già.
  Ðỗ Phủ (Ðường) :
  ế ế tang du nhật.
  Chiếu ngã chinh y thường. (Mặt trời chiều mờ mờ.
  Chiếu vạt chinh y của ta). Phan Trần :
  Mẹ già bóng xế nhành dâu.
  Phòng khi sốt ruột váng đầu cậy ai. Vân Tiên :
  Tuổi già bóng xế nhành dâu.
  Sớm xem tối xét ai hầu cho cha ?

Bố Chính :

• Tên một cửa bể giữa hai huyện Bố Trạch và Bình Chính tỉnh Quảng Bình, còn có tên là cửa Linh Giang.
  

Bố kinh : Từ chữ "Bổ quần kinh thoa"

• Quần vải thoa gai là những thứ mà người phụ nữ nghèo xưa hay dùng.
  Hậu Hán thư : Lương Hồng nhà nghèo, học rộng, có khí tiết. Nhiều người có danh vọng trong vùng trọng đức của Hồng muốn gã con gái cho nhưng Hồng một mực từ chối. Cùng huyện có người con gái họ Mạnh vóc người béo mập, đã xấu lại đen, sức có thể nhấc nổi cối đá, quần vải thoa gai, năm 30 tuổi mà vẫn chưa chịu lấy ai, còn đợi người hiền như Hồng mới lấy. Hồng nghe biết chuyện liền đưa lễ xin hỏi làm vợ. Nàng làm nghề giã gạo thuê, về nhà lo việc cơm nước, mỗi lần đưa cơm cho chồng, nàng đều nâng bát lên ngang mày, không dám nhìn thẳng vào mặt chồng.
  Bố kinh : Chỉ người vợ hiền.
  Kiều :
  Ðã cho vào bậc bố kinh.
  Ðạo tòng phu lấy chữa trinh làm đầu.

Bốc Thương : Tức Tử Hạ, học trò Khổng Tử.

Bốn lão Thương Sơn :

• Thương Sơn là dãy núi ở tỉnh Thiểm Tây, nơi ở ẩn của 4 ông già đời Hán gọi là "Thương Sơn Tứ hạo", gồm có : Ðông viên công, Giác Lý tiên sinh,ỷ Lý tiên sinh, Hạ Hoàng Công.
  Sử ký : Hán Cao Tổ muốn bỏ Thái tử, lập con của Thích phu nhân là Thiệu Vương Như ý làm thái tử. Lã Hậu dùng kế của Trương Lương, đem hậu lễ cố mời 4 ông là 4 người già mà Cao Tổ rất tôn trọng nhưng không sao mời nổi. Bốn người đã già, họ cho rằng nhà vua khinh người nên bỏ trốn vào ở ẩn trong núi không làm tôi nhà Hán. Lã Hậu mời họ đến được, cho họ làm khách, thường cho vào triều để Cao Tổ trông thấy. Ðến khi ăn tiệc, rót rượu, Thái tử đứng chầu, 4 người theo Thái tử, tuổi đều ngoài 80, mày râu bạc phơ, áo mũ rất đẹp. Vua lấy làm lạ bèn hỏi. Mấy người tiến đến thưa, kể họ tên rồi mới nói : "Bệ hạ khinh kẻ sĩ, hay mắng người, bọn thần nghĩa không chịu nhục, cho nên sợ mà trốn tránh. Nay, trộm nghe Thái tử là người nhân đức, hiếu thảo, cung kính, yêu thương kẻ sĩ trong thiên hạ, không ai không muốn vươn cổ vì thái tử mà chết. Vì vậy chúng tôi đến đây." Hán Cao Tổ bèn bỏ ý định phế Thái tử.
  

Bồng Châu : Tức Bồng Lai.

Bồng Lai : Chổ của tiên ở, chỉ cảnh tiên.

• Hán thư : Từ thời Tề Uy Vương đã cho người ra bể tìm các hòn núi Bồng Lai, Phương Trượng, Doanh Châu. Tương truyền 3 hòn núi thần đó ở bể Bột Hải, cách bờ không xa lắm nên thường có người tìm đến nơi. Các tiên nhân luyện thuốc trường sinh cũng ở núi này. ở đây súc vật, chim muông lông đều màu trắng. Cung khuyết toàn bằng vàng bạc, ở xa trông như mây. (Giao tự chí).
  Lời chú sách "Sơn Hải kinh" cũng nói : Núi Bồng Lai ở giữa bể, trên núi có tiên, cung thất toàn bằng vàng ngọc, chim muông đều trắng cả, ở xa trông như mây. Bồng Lai nằm trong bể Bột Hải.
  Theo "Thập dị ký" : Bồng Lai còn có tên là Bồng Hồ.
  Thơ Lỗ Phạm : Thừa không hướng tử phủ, Khống hạc hạ Bồng Lai" (Cưỡi xe lên không hướng đến cửa tía, bắt con Hạc hạ cánh xuống Bồng Lai).
  Phan Trần :
  Kể từ đến cảnh Bồng Lai.
  May thay đã trộm thấy người tiên cung.

Bồng Nga :

• Chế Bồng Nga, vua Chiêm Thành, đời nhà Trần thường vào quấy nhiễu nước ta.
  

Bồng Sơn : Tức Bồng Lai.

Bột Phi : Thần nữ ở Lạc Phố, con gái vua Phục Hy Trung Hoa thời Thượng cổ.

Bùi Hàng : Xem Lam Kiều.

Bút Lâm Xuyên : Nói người viết chữ tốt.

• Vương Hy Chi đời Tấn là người viết chữ rất tốt, thường làm chức Nội sử ở Lâm Xuyên nên người ta thường nói những người viết chữ tốt là Ngòi bút Lâm Xuyên.